Waarom social media een krachtige leeromgeving vormen?

Ik heb al vaak geïllustreerd hoe verschillende sociale media in onderlinge samenhang een krachtige leeromgeving vormen. Je kunt dit ook vanuit de cognitieve psychologie benaderen.

Donald Clark verwijst namelijk in een recente bijdrage naar een vrij recent boek waarin tien jaar onderzoek op het gebied van cognitieve psychologie wordt samengevat.

Hoe kunnen sociale media volgens Clark gebruikt worden om de belangrijkste leerprincipes vorm te geven (ik zal er mijn commentaar meteen bij plaatsen, voorzover ik dat nodig acht)?

• Reflectie: twitteren of bloggen is vaak het resultaat van een dieper reflectieproces waarin je het geleerde memoreert, terughaalt. Je gaat meer in detail aan de slag met het verkennen van nieuwe zaken en het maken van aantekeningen.
  Mijn opmerking: dit proces herken ik zeker bij bloggen. Ik heb dat overigens wel geleerd door het te doen, en door kritisch te kijken naar oudere blogposts. Bij Twitter heb ik dit niet. Wellicht werkt dit wel als je niet onmiddellijk tweet, maar als je langer nadenkt voordat je twittert. Dat zouden overigens meer mensen moeten doen…
• Genereren: door bijdragen te maken, verwerk je het geleerde actief. Je haalt voorkennis en ervaringen op, en breidt deze uit. Dat leidt tot een verdiepend begrip.
• Elaboreren, uitwerken: doordat je jezelf uitdrukt, werk je gedachten nader uit. Dit beïnvloedt de kracht van je geheugen. Vooral blogs kunnen leiden tot analyses, herstructureringen en conclusies. Verder kunnen ook beelden en verwijzingen leiden tot elaboreren.
  Mijn opmerking: hierbij valt me op dat beelden kunnen bijdragen aan uitwerkingen, voor zover je ervaringen kunt koppelen aan die beelden. Daar waar een tekst vaak leerzaam is voor een ander, is een beeld vooral leerzaam voor jezelf (tenzij de ander dezelfde ervaring deelt).
• Terughalen: het schrijven van bijdragen (beknopt of uitgebreid) haalt kennis op uit het lange termijn geheugen. Clark stelt zelfs:
  

  So social media expression may be more powerful than the original learning 

  Mijn opmerking: dit werkt volgens mij het beste als er tijd zit tussen de ervaring en het plaatsen van een bijdrage. Live bloggen kan daarom minder leerzaam zijn dan na afloop bloggen. Ik combineer de twee daarom vaak, bijvoorbeeld tijdens de Online Educa. Bij live bloggen is daarom m.i. vaak eerder sprake van een feitelijke verslaglegging. Bij het bloggen over artikelen kun je eerst volledig lezen, en daarna schrijven. Of passages lezen en er over schrijven. In dat laatste geval helpt het als je de bijdrage naleest en deels herformuleert.

• Leggen van verbindingen en gevarieerd oefenen: door gebruik te maken van verschillende sociale media ben je in staat verbindingen te leggen tussen verschillende ideeën. Verder verwerk je informatie op verschillende manieren, hetgeen volgens Clark effectiever is dan opnieuw, herhaaldelijk, lezen.
  Mijn opmerking: dit werkt niet alleen goed door meerdere media te gebruiken, maar ook diverse bronnen.
• Gespreid oefenen: volgens Clark leidt het gebruik van sociale media tot ‘gespreid oefenen’ omdat je over langere tijd kennis ophaalt, opnieuw uitdrukt en genereert.
  Mijn opmerking: ook dit is afhankelijk van hoe je sociale media gebruikt.
• Visualiseren: volgens Clark maken we in toenemende mate gebruik van afbeeldingen en video, waardoor we de aanwezigheid en relevantie van objecten in ons geheugen opslaan. Deze visualisaties vormen dan ‘haakjes’ waar je herinneringen aan vast kunt maken.
  Mijn opmerking: Clark schaart hier ook foto’s van slides onder. Dat ben ik niet met hem eens. Door foto’s van slides te maken, verwerk je de inhoud passiever. Onderzoek laat namelijk ook zien dat je meer effectief leert als je de inhoud van slides in je eigen woorden verwerkt. Nota bene: wie seizoen van House of Cards heeft gezien, heeft een bepaald beeld van ‘visualiseren’.
• Archiveren: je gaat vaak terug naar datgene wat je eerder hebt geschreven. Daar vind je waardevolle informatie en bronnen.
  Mijn opmerking: ik gebruik vooral de zoekmachine van mijn blog en -in mindere mate- mijn Scoop-it pagina als ik bijvoorbeeld een presentatie moet maken of een advies moet schrijven.
• Gewoonte: krachtige, autonome, lerenden ontwikkelen volgens Clark nuttige gewoontes als zij vaak produceren. Volgens hem is dat zelfs verslavend:
  

  When learning becomes addictive, we make real progress in moving from the culture of learn then forget to true ‘lifelong learning’.

  Mijn opmerking: zeer herkenbaar…..

Het gebruik van social media is een investering in je eigen ontwikkeling. Als je er serieus werk van maakt, krijg je veel terug van de tijd die je er in steekt. Ik vind het mooi dat Clark de verbinding maakt met principes uit de cognitieve psychologie. Ook vanuit andere theoretische perspectieven kun je verbindingen leggen met het gebruik van sociale media. Sociale media sluiten bijvoorbeeld aan bij het gevoel een autonoom professional te zijn, ze sluiten aan bij je gevoel taken aan te kunnen en ze bevorderen sociale verbondenheid (social determination theory).

Veel van deze principes krijgen vorm afhankelijk van hoe je sociale media gebruikt. Je kunt ‘oppervlakkig’ bloggen, maar ook meer reflectief en verdiepend. Daarop ben ik geneigd om sociale media als media te blijven beschouwen. En niet als ‘methode’ wat Clark suggereert met de titel “Social media as powerful method of learning – the evidence”.