Waarom nieuwe leertechnologieën vaak slechts tijdelijk een positief effect hebben

Je leest wel eens dat het gebruik van nieuwe leertechnologie positief van invloed is op de motivatie van lerenden. Dit wordt wel eens één van de redenen genoemd om ICT in het onderwijs in te zetten. Ik vind dit echter geen sterke reden. Het motiverende aspect van nieuwe technologie is namelijk slechts tijdelijk van aard. Hoe komt dat?

Bij veel experimenten komen positieve effecten voort uit de vernieuwing, niet uit de technologie. De reden van het tijdelijk motiverende effect van een vernieuwing wordt het “novelty effect” genoemd. Prestaties -bijvoorbeeld leerprestaties- verbeteren door de veranderende omgeving om je heen. Door iets nieuws te doen, wek je interesse op bij je doelgroep. Op een gegeven moment ebt het motiverende effect echter weg.

Clive Thompson heeft in 2014 een lezenswaardig artikel over dit effect geschreven. Hij stelt onder meer:

But as soon as we become habituated to the new, the improvement fades.

De ondertitel van zijn bijdrage “The Novelty Effect” is ook veelzeggend:

Why a new high-tech tool makes you suddenly more productive or creative — until it doesn’t.

Volgens Thompson zie je dit effect op tal van terreinen terug. Zo leidt de bouw van een nieuw voetbalstadium aanvankelijk tot meer bezoekers. Na enkele jaren neemt het bezoekersaantal echter weer af. Bij applicaties als Instagram zie je hetzelfde effect. Mensen gaan enthousiast aan de slag met het delen van foto’s, maar een groot deel plaatst na verloop van tijd nog nauwelijks foto’s via dit platform. Bij productiviteitsapps kom je dit effect ook tegen.

The novelty effect isn’t a sham. It’s not an illusion. We really do experience genuine bursts of creativity or productivity from trying out some new tool. It’s just that the burst cannot sustain itself, because novelty cannot sustain itself.

Volgens Thompson zou je juist gebruik moeten maken van dit effect als je bijvoorbeeld in een tijdelijk project behoefte hebt aan een energie boost waarvan je weet dat deze waarschijnlijk maar een tijdje zal duren. Voor ontwikkelaars van apps is dit effect echter een verschrikking. Voor docenten/opleiders en onderzoekers is het ook een fenomeen om serieus rekening mee te houden.

Op het gebied van technology enhanced learning moeten we ons dan ook bewust zijn van dit effect. Vooral als we onderzoek doen naar de invloed van nieuwe leertechnologie op de tevredenheid of op leerresultaten. Je komt er pas achter of iets echt werkt als je over een langere periode meet. Leidt de interventie daadwerkelijk tot beter leren, of is sprake van het tijdelijk effect van de vernieuwing?

Nota bene: het “novelty effect” was één van de argumenten in het Clark-Kozma debat over de invloed van media op leren. Media alleen hebben geen positieve invloed op leren en ontwikkelen.