Waardecreatie binnen communities en netwerken (#in)

Dankzij het vele 'treinen', begin deze week, ben ik eindelijk toegekomen aan het rapport Promoting and assessing value creation in communities and networks: a conceptual framework van Etienne Wenger, Beverly Trayner en Maarten de Laat (een uitgave van het Ruud de Moor-centrum).
In dit rapport draait het om waardecreatie binnen communities en netwerken. De samenstellers presenteren een kader voor het bevorderen en beoordelen van waardecreatie in communities en netwerken. Dit raamwerk plus een toolkit moet professionals ondersteunen bij het vertellen van verhalen over waardecreatie (storytelling).

In hun afbakening van communities en netwerken beschouwen de auteurs deze niet als aparte structuren, maar als integrale aspecten "of the social fabric of learning". Daarbij benadrukken de auteurs bij communities de collectieve intentie, en de ontwikkeling van een gedeelde identiteit, terwijl zij bij netwerken de persoonlijke redenen om zich te verbinden voorop stellen. Vanuit dit perspectief kunnen communities netwerken bevatten, en andersom. Leren hoeft binnen een netwerk daarentegen geen gemeenschappelijke dimensie te hebben. Wenger cs stellen ook:

This potential for spontaneous connections and serendipity – and the resulting potential for collective exploration without collective intention or design – is a key aspect of the value of networks for learning.

Een beperking van netwerken is echter ook dat er sprake kan zijn van ruis en afleiding.

Vervolgens gaan Wenger, Trayner en De Laat in op verhalen als leeractiviteit. De waarde ervan wordt bepaald door het 'publiek' en het perspectief van het verhaal. Ook onderscheiden zij persoonlijke en collectieve verhalen. Ook kunnen verhalen dienen als middel om je te verantwoorden, en als ambities (waar streef/streven ik/we naar?).

Waardecreatie kan dan volgens de auteurs in vijf cirkels plaats vinden:

1. Cirkel 1. Onmiddellijke waarde via activiteiten en interacties. Bijvoorbeeld doordat een vraag meteen beantwoord wordt, of doordat een activiteit inspirerend werkt.
2. Cirkel 2. Potentiële waarde: Kennis kapitaal. Bijvoorbeeld bronnen of personen, waar je later op terug kunt vallen (als het nodig is). Reputatie van een netwerk valt hier ook onder.
3. Cirkel 3. Toegepaste waarde: veranderingen in de praktijk. Je kunt bijvoorbeeld een artefact, voortgekomen uit je netwerk, direct in je eigen praktijk toepassen. Denk aan slides uit een presentatie, die iemand uit je netwerk heeft gedeeld, en die jij morgen kunt gebruiken in jouw keynote.
4. Cirkel 4. Gerealiseerde waarde: verbetering van de prestaties.
5. Cirkel 5. Reframing value: succes wordt opnieuw gedefinieerd. Hierover schrijven Wenger cs:
   

   The last cycle of value creation is achieved when social learning causes a reconsideration of the learning imperatives and the criteria by which success is defined. This includes reframing strategies, goals, as well as values. It can also include proposing new metrics for performance that reflect the new definition of success. This redefinition of success can happen at individual, collective, and organizational levels. (…) It may also mean transforming or leaving behind the existing structure and using this new definition of success to create a new framework.

Om de waardecreatie binnen de verschillende cirkels te bepalen, formuleren de auteurs per cirkel reflectieve vragen en indicatoren. Daarmee bieden zij concrete handvatten waarmee je participatie in communities en netwerken kunt evalueren. Een voorbeeld van een indicator uit de derde cirkel is: in welke mate heeft participatie geleid tot verandering van processen en beleid?

In het laatste deel van deze publicatie – althans voordat zij een toolkit "for collecting value-creation stories with templates to guide the telling and collection of these stories" presenteren – introduceren Wenger cs verhalen, waarmee je data tussen de verschillende cirkels kunt integreren, waardoor waarde gecreëerd wordt.
Deze waardecreëlrende verhalen kennen een vast format, dat de auteurs op pagina 33-35 toelichten. De auteurs benadrukken daarbij het belang van de wisselwerking tussen indicatoren en verhalen, die mij doet denken aan het meer dan veertig jaar oude pleidooi van Paulo Freire voor de wisselwerking tussen actie en reflectie:

Many indicators without stories reflect too many assumptions. Many stories without indicators fail to cross-reference and reveal key cycle-specific elements of potential broader value creation. It is the combination of data for each cycle with cross-cycle stories that yields an integrated picture of the value created by a community or network. By itself one indicator is merely suggestive and one story is anecdotal, but the cumulative effect of a set of indicators with a collection of related corroborating stories starts to provide robust evidence.

De combinatie ervan leidt dan tot een waardecreatie-mix (pagina 39-40).

Etienne Wenger, Beverly Trayner en Maarten de Laat hebben volgens mij een bruikbaar rapport geschreven waarmee individuen en organisaties deelname aan netwerken en communities kunnen evalueren. Hun afbakening van communities en netwerken had wat mij betreft uitvoeriger mogen zijn (ik mis aandacht voor de aan- en afwezigheid van een moderator, de hiërarchie, de gestructureerdheid en de mate van vrijblijvendheid van deelname; zie het onderscheid dat ik meer dan vijf jaar geleden heb gemaakt).

Ik realiseerde me tijdens het lezen dat, als je terugblikt op deelname aan netwerken en communities, je vaak vooral de eerste drie cirkels voor ogen hebt. Wenger cs bieden gereedschappen om een meer compleet beeld van waardecreatie te schetsen. Wellicht kom je dan tot de conclusie dat deelname aan netwerken en communities uiteindelijk niet echt leidt tot het opnieuw definiëren van succes.