Leren, opleiden en onderwijs vindt altijd plaats binnen een maatschappelijke context. Deze context is van invloed op de inhoud van datgene wat we leren, en de wijze waarop we leren. Volgens het Wereld Economisch Forum staan we aan de vooravond van de vierde industriële revolutie, die bepalend zal zijn voor de inrichting van onze samenleving en die daarmee een belangrijke stempel zal gaan drukken op leren, opleiden en onderwijs.
Voorzitter Klaus Schwab van het Wereld Economisch Forum geeft een typologie van deze revolutie en verkent de impact ervan.
De eerste industriële revolutie wordt gepositioneerd rond de uitvinding van de stoommachine, eind achttiende eeuw. Deze technologische ontwikkeling maakte het mogelijk om productie te mechaniseren. De tweede industriële revolutie werd ingeluid door de uitvinding van de elektriciteit, rond 1870. Fabrieken gingen over tot arbeidsdeling en massaproductie. Rond die tijd ontstond ook de noodzaak om arbeiders op grote schaal op te leiden en te disciplineren.
De derde industriële revolutie is eind jaren zestig gestart met de toepassing van elektronica en informatietechnologie om arbeid te automatiseren. Volgens Schwab hebben we sinds kort te maken met de vierde industriële revolutie waarbij technologieën samensmelten en grenzen tussen fysieke, digitale en biologische systemen vervagen. Schwab meent dat de snelheid van de doorbraken zijn gelijke niet kent, dat elke bedrijfstak in elk land er mee te maken krijgt en dat veranderingen betrekking hebben op complete systemen van productie, management en bestuur.
Ontwikkelingen als artificiële intelligentie, robotisering, mobele technologie, de toegang tot informatie, autonoom opererende voertuigen, Internet of Things, 3D-printing, nanotechnologie, biotechnologie, energieopslag en quantum computing zullen grote gevolgen hebben voor de wijze waarop we leven. Interactie tussen digitale technologieën en de biologische wereld wordt de gewoonste zaak van de wereld. In onderstaande video wordt daarbij ook benadrukt dat nieuwe technologieën gebruikt zouden moeten worden voor het realiseren van duurzame energie en een schonere leefomgeving (bijvoorbeeld door plastic te vervangen door natuurlijke producten).
Volgens Klaus Schwab kan deze revolutie de kwaliteit van leven sterk verbeteren, en leiden tot meer efficiëntie (denk aan lagere kosten voor transport en communicatie) en hogere productiviteit. Aan de andere kant kan deze revolutie ook leiden tot meer ongelijkheid, bijvoorbeeld als banen verder worden geautomatiseerd. Beschik je over intellectueel en fysiek kapitaal, dan heb je veel baat bij deze ontwikkeling. Ben je minder goed opgeleid, dan zal jouw inkomen afnemen. Dit kan leiden tot meer sociale spanningen, met name ook omdat de middenklasse zich oneerlijk behandeld voelt.
Schwab verkent in zijn bijdrage ook summier de impact op het bedrijfsleven, de overheid en op ‘mensen’. Denk daarbij aan de ontwikkelingen op het gebied van de “deel-economie” en de “on demand-economie”, aan nieuwe business modellen en organisatievormen, andere vormen van betrokkenheid van burgers, decentralisatie van macht, ‘agile governance’, andere typen conflicten (bijvoorbeeld ‘cyberwarfare’), gevolgen voor privacy en zelfs identiteitsvorming. Schwab maakt zich daarbij zorgen over het verdwijnen van het menselijk vermogen tot compassie of coöperatie. Hij suggereert dat het ook verstandig kan zijn om niet constant verbonden te zijn maar ook de tijd te nemen voor reflectie en betekenisvolle conversaties. Ook vraagt hij zich af of we niet opnieuw moeten nadenken over zaken als privacy, maar ook over onze morele en ethische grenzen.
We need to shape a future that works for all of us by putting people first and empowering them. In its most pessimistic, dehumanized form, the Fourth Industrial Revolution may indeed have the potential to “robotize” humanity and thus to deprive us of our heart and soul. But as a complement to the best parts of human nature—creativity, empathy, stewardship—it can also lift humanity into a new collective and moral consciousness based on a shared sense of destiny.
De belangrijkste waarde van deze bijdrage ligt wat mij betreft in de typering van de vierde industriële revolutie. De beschrijving van de impact verdient nadere uitwerking. Het artikel gaat niet in op de impact voor leren, opleiden en onderwijs. Uiteraard wordt hierbij al snel verwezen naar de vreemde term ‘21ste eeuwse vaardigheden’. Een betere benaming zou wellicht zijn: bekwaamheden voor de vierde industriële revolutie. Ook wordt benadrukt dat je als werknemer goed opgeleid moet zijn om te participeren in deze vierde industriële revolutie (Schwab spreekt vreemd genoeg over ‘talent’ als kritische productiefactor).
Een belangrijk element hierbij is wat mij betreft een nieuwe vorm van ‘bildung’ die lerenden stimuleert kritisch na te denken over zaken als nieuwe vormen van ongelijkheid of over de impact van de vervaging van grenzen tussen fysieke, digitale en biologische systemen op privacy en ethiek. Deze vervaging voedt ook pleidooien voor meer multidisciplinaire benaderingen van nieuwe authentieke problemen binnen het onderwijs. Uiteraard zullen lerenden bijvoorbeeld ook nieuwe vormen van samenwerken moeten kunnen toepassen, zich kunnen beveiligen tegen cybercriminaliteit, innovatieve ICT-systemen kunnen configureren en in staat zijn andere business modellen te ontwikkelen.
Onderstaande video is wat mij betreft een geslaagde illustratie van de vierde industriële revolutie.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie