Studenten online begeleiden (bespreking)

Internettechnologie wordt steeds krachtiger, en daarmee ook geschikter voor interactie en begeleiding. SURF heeft onlangs als inhoudelijke start van het jaarthema van de pijler Online onderwijs, online begeleiding, een publicatie uitgegeven over dit thema (pdf).

Online begeleiding stelt studenten en docenten in staat om intensief contact met elkaar te onderhouden. Dat kan de kwaliteit van het onderwijs ten goede komen, schrijft SURF in de inleiding. Daarbij kun je gebruik maken van individuele begeleiding en groepsgewijze begeleiding, van synchrone en asynchrone begeleiding. En uiteraard van allerlei combinaties.

Maar wanneer heeft online begeleiding een echte meerwaarde? En hoe organiseer je verdiepend contact via digitale middelen op een manier die optimaal aansluit bij de eigen onderwijscontext?

Aan de hand van ervaringen van vijf instellingen voor hoger onderwijs beschrijft de notitie voordelen, kansen en uitdagingen.

De samenstellers definiëren online begeleiding als “het organiseren van verdiepend contact via internet”. Met name de voorbeelden bij de start van het eerste hoofdstuk laten zien dat het niet gaat om het geven van instructie maar om bemoedigende gesprekken, reflectieve gesprekken, voortgangsgesprekken of het geven van feedback tijdens gesprekken. Ook wordt hierbij aangegeven dat docenten en studenten online begeleiding soms zien als “een minderwaardig alternatief voor face-to-facecontact”.

Als voordelen online begeleiding worden vaak genoemd:

• 
Online is vaak sprake van meer focus, van minder afleiding. Daarbij wordt gedoeld op het feit dat we online sneller to the point komen.
  Mijn aanvulling: je kunt ook afgeleid worden door bepaalde non-verbale uitingen. Bij online chat of bij synchrone sessies waarbij je elkaar niet ziet, heb je daar geen last van.
• Je hebt de mogelijkheid om opnames te maken van online interactie, zodat de student deze later kan terugluisteren of bekijken.
• Je hebt de mogelijkheid om samen aan een artefact te werken en gelijktijdig te communiceren. Verder geeft men aan dat je direct materialen kunt koppelen aan het gesprek. Dergelijke gesprekken kunnen daardoor efficiënt werken.
  Mijn opmerking: men bedoelt volgens mij dat je gemakkelijk materiaal erbij kunt nemen en bespreken. Samenwerken aan een artefact en gelijktijdig communiceren is immer niet heel efficiënt.
• Online begeleiding leidt ook regelmatig tot intenser contact.
• Flexibilisering is uiteraard ook een belangrijk voordeel. Je kunt elkaar sneller online treffen dan face-to-face.
• Dat brengt mij nog op een aanvullend voordeel: online gesprekken houden de vaart in een leerproces.

Uitdagingen zijn er ook:

• Je moet het proces van online begeleiden goed introduceren. Zo krijg je pas productieve feedback van studenten zij weten wat er van hen wordt verwacht. Daarom moet je ook op een heldere manier verwachtingen managen.
• Online begeleiden vraagt ook andere expertise van een docent dan het faciliteren van een face-to-face discussie.
  Mijn opmerking: Je moet bijvoorbeeld veel meer interactiemomenten inbouwen, voorkomen dat je wordt afgeleid en weten wat voor technologische problemen je dient te hanteren.
• Terecht merkt men op dat techniek nog steeds een issue is.
  Mijn opmerking: Voor een deel is dat onbekendheid met tools, voor een deel ook een gebrek aan gebruikersvriendelijkheid (o.a. plugin installeren, geluidsinstellingen controleren). Maar je hebt bijvoorbeeld ook te maken met hogere eisen aan bandbreedte. Hoe vaak komt het bijvoorbeeld voor dat sessies altijd op tijd starten en vlekkeloos verlopen?
• Online begeleiden kost veel tijd en energie. Het is inderdaad een intensiever proces.
• Bij synchrone communicatie blijkt het soms moeilijk om een moment te zoeken, om elkaar online te treffen. Vaste online momenten helpen daarbij.
• Privacy is steeds vaker een aandachtspunt. Opnames kunnen vaak makkelijk worden gedeeld, waarbij deelnemers in beeld zijn.

Wat betreft uitdagingen mis ik er nog een aantal.

• Deelnemers zijn waarschijnlijk sneller afgeleid omdat minder zichtbaar is als men met iets anders bezig is. De applicatie Vitero heeft daar overigens een mooie toepassing voor (er verschuift een blaadje voor de avatar).
• De vrijblijvendheid is groter. Je slaat sessies gemakkelijker over of je stopt eerder omdat je afwezigheid minder zichtbaar is. Organisatoren annuleren sessies eerder omdat deelnemers er niet voor hoeven te reizen.
• Deelnemers ervaren een cognitieve en psychologische afstand doordat men geen face-to-face contact heeft (Moore’s transactional distance). Contact via een beeldscherm wordt nog steeds als iets bijzonders gezien. Dat is volgens mij de reden waarom online begeleiding als een minderwaardig alternatief voor face-to-face contact wordt beschouwd.
• Je mist daadwerkelijk ‘cues’ die functioneel zijn binnen communicatie. Dat maakt online begeleiden ook complex.

Kansen en aandachtspunten zijn er ook.

• Zorg ervoor dat online begeleiding logisch is ingebed binnen het curriculum.
• Docenten en studenten hebben het vertrouwen nodig dat online begeleiding kwalitatief goed is.
  Mijn aanvulling: het investeren in vertrouwen is sowieso essentieel voor online begeleiding.
• Learning analytics bevorderen de efficiëntie van de begeleiding.
• Zet e-moderatoren in om conversaties op gang te houden. Dit bevordert ook de reactiesnelheid, wat essentieel is voor de interactie. E-moderatoren kunnen ook helpen bij het opstellen van standaardreacties, die de begeleider kan aanpassen. Je hebt ook applicaties die standaard reacties bevatten waar je als begeleider makkelijk uit kunt kiezen.
• Gebruik geautomatiseerde reminders als een student dreigt af te haken.
  Mijn aanvulling: zet deze gedoceerd in. Studenten kunnen zich er ook aan irriteren. Net als aan visuele herinneringen. Overigens blijken kleine prikkels als belangrijk te zijn.
  Mijn aanvulling: op dit terrein heb ik ook hooggespannen verwachtingen van artificiële intelligentie (automatisch vragen beantwoorden). Wat verder goed werkt, is het gebruik van peer feedback waarna de online begeleider zich beperkt tot de belangrijkste feedback. Ook: het gebruik van videofeedback of feedback via podcasts (efficiënt en effectief, laat onderzoek zien)

Tenslotte: de beschrijvingen van de instellingen zijn informatief. De “Do’s and don’ts” op pagina 8 erg handig.

Het rapport biedt een bondig overzicht van voordelen, kansen en uitdagingen. Het overzicht met wat je moet doen en laten is erg handig. Ik heb wel wat aanvullingen op onderdelen.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.