Reflectie op keuzediagram (online) leerpraktijken

Dankzij Dominique Sluijsmans heb ik het Keuzediagram (online) leerpraktijken van scheidend lector Jos Fransen (Hogeschool Inholland) kunnen bestuderen. Je kunt dit instrument gebruiken bij het ontwerpen en uitvoeren van online of blended activerend onderwijs. In deze blogpost wil ik reflecteren op dit keuzediagram.

Het keuzediagram gaat ervan uit dat een volwaardig leerproces vijf fasen kent:

1. activeren van de voorkennis,
2. nieuwe informatie toevoegen,
3. verwerken van de informatie,
4. toepassen van de verworven kennis en
5. reflecteren op de leeropbrengst.

In 2015 heb ik zelf een beschrijvingskader ontwikkeld dat je kunt gebruiken dat je kunt inzetten om aan te geven hoe blended learning kan worden gebruikt. Dit kader gaat uit van een iets andere indeling.

Het keuzediagram kun je gebruiken voor het beantwoorden van vragen zoals:

• Welke leeractiviteiten kan ik bij studenten in gang zetten om een bepaald leerdoel te bereiken?
• Is er een optimale volgorde van leeractiviteiten?
• Hoe zorg ik ervoor dat studenten actief betrokken raken bij hun eigen leerproces?

Verder onderscheidt Jos Fransen drie vormen van leeractiviteiten die binnen de vijf fasen aan bod kunnen komen:

1. individuele zelfstudie (leren van informatie)
2. interactie via experts (leren van instructie en feedback)
3. samenwerkend leren (leren van verschillende perspectieven)

Daarnaast maakt Jos een onderscheid tussen synchrone en asynchrone leeractiviteiten en benadrukt hij activiteiten geïnitieerd door de docent en activiteiten die de lerende onderneemt. Hij benadrukt ook, terecht, het belang van formatief evalueren.

Mijn opmerkingen:

• Ik vind dergelijke instrumenten erg nuttig, met name de vijf fasen van het leerproces. Uiteraard verloopt een leerproces niet altijd netjes lineair.
• Bij de leeractiviteiten, links in het diagram, mis ik interactie van lerenden met content. Ik vind het anders lastig om leren via simulaties, VR of serious games in dit schema onder te brengen.
• Ik vind het onderscheid tussen kennisontwikkeling en vaardigheidstraining lastig. Voor het toepassen van kennis heb je namelijk vaardigheden nodig, en voor het trainen van vaardigheden heb je kennis nodig. Waarom zit ‘oefenen in steeds complexere situaties’ immers niet in de vijf fasen van het leerproces?
• Jos maakt geen onderscheid in samenwerkend leren en interactief leren. Bij samenwerkend leren werken lerenden aan gezamenlijke doelen. Daar is echter niet altijd sprake van.
• Het diagram helpt niet bij het beantwoorden van de vraag: “wat doe je online en wat face-to-face?”
• Het is belangrijk om te benadrukken dat het bij de informatie in de cellen van het diagram om voorbeelden gaan. Een dergelijk diagram gaat al snel een eigen leven leiden.