Recensie boek Gamedidactiek

De afgelopen week viel het boek “Gamedidactiek. Het hoe en waarom van spellen in de les” van Martijn Koops in de bus. De auteur hoopt met dit boek handvatten en inspiratie te bieden om “op een doordachte manier, spellen en onderwijs te gaan combineren, en zo meer uit een les te halen”. Volgens mij is hij daar goed in geslaagd.

Volgens Martijn Koops is het onderwijs succesvol als het gaat om expliciete kennisoverdracht. Expliciete kennis is volgens hem echter niet de enige kennis die van belang is. Veel beslissingen nemen we namelijk op basis van impliciete kennis die vooral via ervaringen wordt ontwikkeld. Met het boek “Gamedidactiek. Het hoe en waarom van spellen in de les” wil Koops laten zien dat games en spellen kunnen helpen om dit onbewuste, deze impliciete kennis, te vormen.

Het boek bestaat uit twee delen. In deel 1 gaat Koops in op het nut van spellen in de les. Hij behandelt leren in gezelschapsspellen, spellen en lessen, gamification, intuïtief leren met spellen, vier soorten educatieve spellen, een spel inbedden in de les en een educatief spel beoordelen.

In deel 2 bespreekt de auteur hoe je als docent zelf spellen kunt ontwerpen voor de les. Daarbij onderscheidt Koops het ontwerpen van gamification, een kennisspel ontwerpen, een oefenspel ontwerpen, een begripsspel ontwerpen en een verkennend spel ontwerpen.

Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een reflectieve opdracht. Vier hoofdstukken wil ik kort bespreken.

In hoofdstuk twee verkent Martijn Koops gemeenschappelijke kenmerken en verschillen tussen spellen en lessen. Volgens hem schuilt in een slim gebruik van ‘level design’ de didactische aanpak van de goede gameontwerper. In dit hoofdstuk legt hij ook een verband met motivatietheorieën, bespreekt hij essentiële game-elementen (doel, uitdaging, levels, voortgangsindicatie, autonomie, feedback, thema) en gaat hij in op verschillende spelerstypen en hun speelstijl.

In hoofdstuk vier benadrukt de auteur het belang van intuïtie naast ratio. Het traditionele onderwijs richt zich volgens hem vaak specifiek op ratio. Spellen bieden een omgeving waarin binnen een “sfeer van cognitief gemak”, op een veilige manier geïnvesteerd kan worden in de ontwikkeling van intuïtie. Volgens Koops zijn games bovendien geschikt om misconcepties te behandelen.

In het zevende hoofdstuk biedt Martijn Koops handreikingen waarmee docenten bestaande educatieve spellen kunnen beoordelen op hun relevantie.

Hoofdstuk elf gaat over het ontwerpen van een begripsspel. Koops hanteert daarbij een eenvoudig stappenplan dat hij vervolgens uitwerkt. Het leerdoel is dan uitgangspunt. De auteur geeft als voorbeeld het leren begrijpen van bewegingswetten.
Stap twee is het doen en ervaren, in dit geval van het concept van beweging. Stap drie bestaat uit het didactisch raamwerk. Welke elementen heb je nodig voor het spel, en hoe hangen die elementen samen. Vervolgens besteed je binnen stap vier aandacht aan de ‘fun factor’. Deze term vind ik eigenlijk niet heel goed gekozen. Het gaat immers vooral om het creëren van een uitdaging. Via de genoemde essentiële game-elementen wordt het spel uiteindelijk gemaakt, getest en aangepast (stap 5) en ingebed (stap 6).

“Gamedidactiek” is een zeer leesbaar en toegankelijk boek. De insteek van het het ontwikkelen van intuïtie vind ik sterk. Het boek heeft een nuchtere ‘tone of voice’ en bevat inderdaad verschillende concrete handvatten die onderwijsgevenden binnen verschillende onderwijssectoren kunnen helpen bij het toepassen van gamification, het ontwikkelen van eigen spellen, of bij het beoordelen van bestaande spellen. Martijn Koops laat zien dat het toepassen van spellen helemaal niet zo complex hoeft te zijn.

Koops M.C. (2017) Gamedidactiek, Didactica
Martijn Koops werkt als natuurkundelerarenopleider aan de lerarenopleiding van de Hogeschool Utrecht en past gamification en educatieve spellen ook zelf in zijn onderwijs toe.