Bijna drie jaar geleden schreef ik een recensie van "Leren (en) doceren met digitale leermiddelen in het hoger onderwijs", van Gerard Baars, Annemiek Wieland, Maarten van de Ven en Karen Jager. Sinds een aantal dagen heb ik Digitale didactiek: praktische stappenplannen voor het gebruik van ICT in het hoger onderwijs van Gerard J.A. Baars, Annemiek Wieland-Verkuijl, Jan Folkert Deinum, Maarten J.J.M. van de Ven, Ivan L.G. D’haese en Esther M. van der Linde in huis. Een andere naam voor een nieuwe druk? Bepaald niet. Daarom tijd voor een nieuwe boekbespreking.
De belangrijkste overeenkomst is dat beide boeken op een hele praktische manier in gaan op didactische en organisatorische vragen ten aanzien van de inzet van ICT in het onderwijs. Maar daar waar "Leren (en) doceren" eerst uitgebreider in gaat op onderwijs met digitale leermiddelen in het algemeen – en op benodigde competenties – besteedt "Digitale didactiek" uitvoeriger aandacht aan ICT binnen diverse fasen van onderwijsontwikkeling en -uitvoering.
Opvallend is wel dat beide publicaties zeven principes voor effectief onderwijs met behulp van ICT formuleren. De website http://www.digitaledidactiek.nl -waar de auteurs ook aan verbonden zijn- gaat eveneens uit van zeven principes. Deze drie indelingen verschillen echter van elkaar.
"Leren (en) doceren" hanteert de volgende principes:
- Studenten werken met elkaar samen
- Studenten leren actief
- Studenten ontvangen directe feedback
- Studenten hebben veel contact met lesgever en met medecursisten.
- Studenten leren op verschillende manieren.
- Studenten leren in een context.
- Studenten krijgen een variëteit aan werkvormen aangeboden
De website "Digitale didactiek" gaat uit van de volgende, zeven, principes voor goed onderwijs:
- Stimuleer contact tussen studenten en docenten.
- Stimuleer samenwerking tussen studenten.
- Gebruik actieve leertechnieken.
- Zorg voor feedback.
- Zorg voor een efficiënte en effectieve tijdsbesteding.
- Verwacht veel van studenten.
- Respecteer verschillende talenten en leermethoden.
En in het boek "Digitale didactiek" formuleren de auteurs zeven uitgangspunten als volgt:
- Zorg voor afstemming van leerdoelen, werkvormen en toetsvormen.
- Zorg voor een zorgvuldige voorbereiding en informatievoorziening.
- Gebruik activerende werkvormen.
- Kom tegemoet aan verschillen tussen studenten.
- Maak onderwijs toegankelijk voor alle studenten.
- Stimuleer de ontwikkeling van vertrouwen in eigen studiesucces.
- Wees benaderbaar en zichtbaar voor studenten.
Er is natuurlijk veel overlap tussen de principes, maar ook duidelijke accentverschillen. Dat hoeft natuurlijk geen probleem te zijn als sprake is van voortschrijdend inzicht. Echter: de auteurs stellen zelf in het meest recente boek dat de principes gebaseerd zijn op vijftig jaar wetenschappelijk onderzoek (p. 13). Je zou dus een consistente indeling mogen verwachten.
Verder valt op dat de auteurs bij principe 3 in het boek "Digitale didactiek" verwijzen naar de leerpiramide ('cone') van Dale. Zij stellen dat niet bekend is in hoeverre de cijfers in deze piramide gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek. Fadel en Lemke hebben echter bijna een jaar geleden al aangetoond dat deze hele piramide alleen als metafoor bedoeld is, en niet als een concept.
De auteurs beschrijven na de zeven principes van effectief onderwijs met ICT diverse werkvormen, de selectie en het gebruik van online leermateriaal, het gebruik van ICT bij de begeleiding en het beoordelen van studenten. Daarbij geven zij voorbeelden uit de praktijk, aandachtspunten bij de voorbereiding en aandachtspunten bij de uitvoering. Ook hierbij geldt dat er enige overlap is met "Leren (en) doceren", maar dat deze nieuwe publicatie uitgebreider en praktischer van aard is.
Ik was in 2006 al te spreken over "Leren (en) doceren", over "Digitale didactiek" ben ik mogelijk nog enthousiaster (de 'leerpiramide'-misser en de weinig eenduidige omgang met de zeven principes daargelaten). "Leren (en) doceren" spreekt m.i. vooral docenten/onderwijsontwikkelaars met relatief weinig ervaring met digitale didactiek aan. Deze nieuwe publicatie zal volgens mij ook door meer gevorderde docenten en onderwijsontwikkelaars uit verschillende onderwijssoorten als naslagwerk gewaardeerd worden:
- Je hoeft niet uitvoerig kennis te nemen van algemene informatie (wat is leren? enzovoorts). De auteurs komen snel "to the point" voor degene die opzoek is naar praktische inspiratie voor zijn/haar onderwijs.
- Het boek bevat zoals gezegd veel praktische voorbeelden en aandachtspunten.
- Wat betreft de technologieën zijn de auteurs erg bij de tijd.
Verder lijkt dit boek beter samen te hangen met de website http//www.digitaledidactiek.nl. Wat ik wel mis in vergelijking met "Leren (en) doceren", is een register.
Baars, G.J.A, Wieland-Verkuijl, A., Deinum, J.F., Ven, M.J.J.M. van de, D’haese, I.L.G. & Linde, E.M. van der (2009). Digitale didactiek: praktische stappenplannen voor het gebruik van ICT in het hoger onderwijs.
Den Haag: Uitgeverij LEMMA. 176 pagina's. Prijs € 25,00. ISBN 978-90-5931-293-7
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Hoi Wilfred,
prima boekbespreking! Ik ben het boek ook aan het doorploegen en ik moet zeggen het zit prima in elkaar!
Ik denk dat er misschien wel een soort van standaardwerkje is geboren.
Ik ga er zeker gebruik van maken in mijn praktijk en zal het aanbevelen bij docenten en scholen die echt werk willen maken van hun integratie it en onderwijs.