Position paper: De toegevoegde waarde van e-learning voor het hoger onderwijs

Vanmiddag organiseert de Tweede Kamerfractie van de VVD een rondetafelgesprek over digitale innovatie in het onderwijs. Ik mag deelnemen aan het gesprek over hoger onderwijs. Ten behoeve van dit gesprek heb ik op verzoek en op persoonlijke titel onderstaand ‘position paper‘ geschreven. Daarin benadruk ik dat er -naast open education- andere redenen zijn om e-learning in het hoger onderwijs toe te passen. Deze redenen zijn wat mij betreft ook relevant voor andere onderwijssoorten zoals het MBO en voortgezet onderwijs.

Open education is gericht op het vergroten van de toegankelijkheid van het onderwijs. Internettechnologie kan daarbij een belangrijke faciliterende rol in spelen. Er zijn echter nog andere redenen om e-learning in te zetten binnen het hoger onderwijs. Daar wil ik me in dit position paper op focussen.

E-learning is de verzamelnaam voor leren (gestuurd en zelfgestuurd) met behulp van de mogelijkheden van ICT (in het bijzonder internettechnologie). Naast het gebruik van technologie voor ‘open education’, onderscheid ik de volgende redenen om e-learning in het hoger onderwijs toe te passen:

1. E-learning kan het onderwijs helpen personaliseren. Dat betekent dat dankzij nieuwe technologieën meer rekening gehouden kan worden met specifieke leerbehoeften en leervragen, ambities, talenten en passies van lerenden. E-learning kan bijvoorbeeld leertrajecten voor bovengemiddeld goede studenten helpen versnellen, verdiepen en verbreden. Daarnaast kunnen studenten, die moeite hebben met bepaalde aspecten van de studie, extra hulp en ondersteuning krijgen (denk aan wiskunde of Engels).
2. E-learning kan onderwijsinstellingen helpen bij het bereiken van nieuwe doelgroepen, met nieuwe diensten op het gebied van onderwijs en leren. Deze ontwikkeling heeft raakvlakken met open education, maar omvat ook diplomering of juist alternatieve vormen van leren. Zo heeft de Open Universiteit met het leertraject ‘Leren en doceren in de 21e eeuw’ en met online masterclasses online faciliteiten gecreëerd waarmee onderwijsprofessionals tijd- en plaatsonafhankelijk bij kunnen blijven op hun vakgebied, zonder dat men een cursus of opleiding hoeft te volgen. Op deze manier draagt e-learning bij aan continue professionele ontwikkeling, wat cruciaal is binnen de post-industriële, kennisintensieve, netwerksamenleving.
3. E-learning kan de wijze waarop onderwijs wordt verzorgd versterken en vernieuwen. Er zijn tal van voorbeelden bekend waarbij internettechnologie bijvoorbeeld bij kan dragen aan een activerende didactiek. Voorbeelden zijn het gebruik van geautomatiseerde voortgangstoetsen (niet te verwarren met eindbeoordelingen) of het gebruik van video-instructies waarbij studenten fysieke bijeenkomsten gebruiken voor het maken van verwerkingsopdrachten of voor interactie over het onderwerp.

Vijf belangrijke issues hierbij zijn visieontwikkeling bij leidinggevenden, professionalisering van docenten, de ruimte om innovaties te ontwikkelen en te implementeren, het bevorderen van continue professionele ontwikkeling en het doen van onderzoek naar de effecten van deze vernieuwingen. Bij de laatste drie issues heeft wat mij betreft de overheid een belangrijke taak.

Creëer een klimaat voor innovatie

Door middel van visieontwikkeling met betrekking tot het gebruik van e-learning binnen het Nederlandse onderwijs, gerichte innovatiesubsidies, het initiëren van broedplaatsen waar betrokkenen uit diverse sectoren bij elkaar komen voor ideeënontwikkeling en –uitwisseling, en door het wegnemen van innovatie belemmerende regels (denk aan regels over onderwijstijd) kan de Nederlandse overheid innovatie op het gebied van e-learning in het onderwijs bevorderen. Een belangrijk aandachtspunt hierbij is het verwijderen van schotten tussen departementen.

Bevorderen van continue professionele ontwikkeling

Professionals ervaren verschillende factoren als belemmering voor continue professionele ontwikkeling. De overheid kan vooral een rol spelen om financiële drempels te verlagen door meer financiële verantwoordelijkheid te nemen voor post-initieel onderwijs en elders verworven kwalificaties. Dat kan bijvoorbeeld ook door geen BTW te heffen op andere leeractiviteiten dan cursussen en opleidingen.

Onderzoek

Het is wenselijk dat meer onderzoek wordt gedaan naar het gebruik van e-learning en de effecten van e-learning. Dergelijk onderzoek vergroot de expertise op dit terrein. Daarbij gaat het met name om instellingsoverstijgend onderzoek en meta-analyses, dat centraal geïnitieerd zou moeten worden. De overheid zou dergelijk onderzoek moeten financieren.