Over positieve en negatieve effecten van tablets en andere devices voor kinderen en jongeren

De Volkskrant heeft vanochtend een verrassend genuanceerd artikel geschreven over de voordelige en schadelijke effecten van tablets, smartphones en laptops op kinderen. Als je de balans weet te vinden tussen werken met en zonder beeldschermen en media, dan is er weinig reden voor bezorgdheid, laat staan paniek.

Wetenschappers blijken het in elk geval niet met elkaar eens te zijn. Afhankelijk van het perspectief benadrukt men negatieve effecten, of concludeert men dat het allemaal wel mee valt. De Volkskrant concludeert in elk geval dat er meer vragen dan antwoorden zijn, en dat veranderingen in het gebruik van media altijd tot weerstand en angst leiden. Boeken zouden ons geheugen aantasten, en Sesamstraat-filmpjes zouden hysterisch opdringerig zijn.

Een paar feiten:

• Schermgebruik bij kinderen van 11 tot 15 jaar gaat niet ten koste van buitenspeeltijd. De toegenomen verkeersdrukte is een veel belangrijkere verklaring.
• Een klein deel van kinderen en jongeren heeft last van mediagebruik.
• Of een uitgebreid gebruik van een tablet slecht is, is afhankelijk van context of inhoud. Kijk daarom als ouder actief mee en begeleid je kind. Kijk ook zelf naar je eigen gedrag met betrekking tot mediagebruik, en naar de rituelen binnen je gezin. Bewaak in elk geval de gezonde balans tussen face-to-face sociale contacten, school, slapen, spelen zonder ICT en het gebruik van media voor vermaak.
• Jongeren gebruiken niet meer media dan volwassenen, maar andere media. Ze combineren media ook vaker. Jongeren hebben op alle terreinen moeite met het beheersen van impulsen en zelfcontrole. Dus ook als het gaat om schermgebruik. Het type gebruik -met name voor contacten met andere jongeren- sluit aan bij hun ontwikkeling.
• Kinderen tot drie jaar die actief spelen met een tablet ontwikkelen hun fijne motoriek sneller. Onderzoek uit de jaren negentig laat zien dat een touchscreen als bedieningsvorm het beste aansluit bij de ontwikkeling van kleine kinderen (het geeft hen een gevoel van controle).
• Er zijn grote verschillen in de mate waarin kinderen schermgericht zijn. Alle kinderen ervaren negatieve effecten op taalontwikkeling en spelkwaliteit, als media op de achtergrond actief zijn.
• Tablets en games maken jongeren niet minder creatief. Veel variëteit aan activiteiten en ervaringen maakt kinderen creatiever. Dankzij internet hoef je niet over veel geld te beschikken om geconfronteerd te worden met diverse activiteiten.
• Een kleine groep kinderen wordt agressiever door geweld en agressie binnen games en video’s. Zij hebben echter van nature een meer agressieve aard. Begeleid jongeren bij het gebruik van dergelijke media.
• ADHD en bepaalde vormen van het gebruik van beeldschermen hangen met elkaar samen. Maar hoe is niet bekend (kip-ei).
• De meeste jongeren krijgen meer zelfvertrouwen door het gebruik van sociale media, terwijl een kleine groep onzekerder wordt. Negatieve reacties op bijdragen beïnvloeden dit sterk.

De meeste feiten hebben betrekking op het leven van kinderen en jongeren, buiten het onderwijs. Toch zijn de bevindingen ten aanzien van zelfbeheersing en zelfcontrole, en de negatieve effecten van ‘achtergrondmedia’ ook relevant voor docenten. Volgens mij zou je op basis hiervan moeten concluderen dat je tablets, laptops en smartphones vooral selectief moet gebruiken. Zoek naar een goede balans van diverse online en face-to-face leeractiviteiten als je werkt met kinderen en jongeren. De andere conclusies zijn volgens mijn vooral van betekenis voor het terrein van mediawijsheid.