Vanochtend is editie 2021 van de Online Educa in Berlijn daadwerkelijk van start gegaan. Met Fons Trompenaars en Marleen Stikker had deze opening een groot Nederlands gehalte. Belangrijke vraag: Zijn wij in controle, of controleert technologie ons?
Er nemen zo’n 650 mensen uit verschillende landen deel aan deze editie. Normaliter telt de OEB zo’n 2500 participanten. Denemarken is met de grootste delegatie aanwezig, gevolgd door Nederland en thuisland Duitsland.
Onder leiding van Donald Taylor mochten Fons Trompenaars en Marleen Stikker de opening verzorgen. Trompenaars is vooral bekend van zijn model van nationale culturele verschillen, waarin hij stelt dat er vijf oriëntaties zijn die betrekking hebben op de wijze waarop mensen met elkaar omgaan, één oriëntatie die betrekking heeft op de tijd, en één die betrekking heeft op het leefmilieu. Stikker is één van Nederlands internetpioniers. Zij stond onder meer aan de wieg van De Digitale Stad in Amsterdam en van De Waag. Marleen Stikker is auteur van het boek Het internet is stuk – Maar we kunnen het repareren, waarin zij pleit voor collectieve actie om een “humane digitale toekomst” veilig te stellen.
Volgens Trompenaars is de wereld veel meer divers geworden. Onze modellen passen daar niet bij. Ze bevatten culturele bias. Op het gebied van leiderschap zie je bijvoorbeeld uit welk land een auteur komt. Je kunt problemen echter niet op hetzelfde niveau oplossen als dat ze gecreëerd zijn (citaat Einstein). Dat werkt niet in multiculturele settings. Veel modellen zijn ook bipolair. We hebben dus nieuwe benaderingen nodig.
Je moet meerdere tegengestelde waarden, perspectieven en dilemma’s met elkaar combineren. Zoals schoonheid en efficiëntie. Of creativiteit en adaptiviteit. Volgens Trompenaar is dat ook een zwakte van leerstijlen of van de MBTI-vragenlijst. Cultuur is een dynamisch proces van het oplossen van menselijke problemen en dilemma’s op tal van terreinen. Je moet tegenstellingen zoals universalisme en particularisme met elkaar combineren. Dat leidt tot innovatie. Daarom gaat Belbin, waar Trompenaars best positief over is, uit van teams waarin verschillende rollen vertegenwoordigd moeten zijn.
De wereld wordt steeds diverser. Hoe kunnen we daar mee omgaan? Door dienend leiderschap, aldus Trompenaars (die overigens een zeer sterke humoristische spreker is). Je moet bijvoorbeeld hiërarchie en egalitarisme met elkaar verzoenen. Autoriteit staat acceptatie van deze verzoening vaak in de weg. Denk in dilemma’s en gebruik het beste van beide werelden.
De titel van Marleen Stikker’s bijdrage was “if you can’t open it, you don’t own it.
Zij benadrukte dat technologie niet neutraal is. Technologie is door mensen gemaakt en gebaseerd op culturele aannames. Het internet was ooit een ‘groen veld’, maar het is een slagveld geworden. Onze autonomie staat bijvoorbeeld op het spel door de macht van grote bedrijven. Fake news maakt daar ook deel van uit. We kunnen ook niet zo maar meer vertrouwen op technologie, die bijvoorbeeld voor surveilleren wordt gebruikt. Technologie wordt gebruikt om gedragsverandering op een slinkse manier te beïnvloeden.
Marleen ging ook in op de aannames ten aanzien van AI. Maar die verhalen zijn vaak ‘snake oil‘. Het zijn gevaarlijke aannames. Je hebt bijvoorbeeld volgens haar learning analytics niet nodig voor het voeren van echte gesprekken over de ontwikkeling van lerenden. Volgens Stikker moeten we technologie demystificeren. En in verzet komen tegen zaken als het gebruik van biometrische technologie. We hebben dus een andere positie nodig ten aanzien van technologie. We zouden bijvoorbeeld technologie moeten kunnen repareren. Het is nodig om de black box van technologie te openen. Veel technologie is onzichtbaar. Openheid en transparantie van technologie zijn voorwaardelijk voor het realiseren van veerkracht, zo betoogde zij.
We moeten vragen stellen over controle en monopolievorming. Waarom zijn er maar twee app stores? Pas als we controle kunnen hebben, kunnen we verantwoordelijkheid voor technologie nemen. Daarom nemen landen het initiatief om eigen infrastructuren aan te leggen. Of laten we AirBnB het beleid op het gebied van toerisme bepalen? Op het gebied van student data zouden lerenden dus controle moeten hebben over hun data.
Marleen Stikker adviseerde om te beginnen met het gesprek over uitgangspunten en aannames. Wat wil je bijvoorbeeld bereiken met learning analytics? Vervolgens moet je het hebben over fundamentele rechten en waarden zoals de integriteit van personen. Vraag je af welke principes op het spel staan? Kijk daarna ook naar sociaal-economische overwegingen. Waarom bestaat Uber ondanks tekorten jaar op jaar? Omdat Uber gevoed wordt met Arabisch oliegeld. En hoe zit het met overheidsbemoeienis en toezicht?
We moeten als mensen technologie geletterd worden om de impact van technologie te gebruiken. Ook moeten we in staat zijn om mee te ontwerpen en te creëren. We moeten de hacker in onszelf ontdekken. Dat is nodig om internet weer tot een publieke ruimte te maken. Marleen gaf aan dat we bij voedsel in een winkel weten dat het veilig is. Dat weten we met technologie niet. Dat zou wel moeten. Zij pleitte er ook voor dat technologische ontwikkelingen vanuit meerdere perspectieven bestudeerd moeten worden. Je zou technologie ook in vroegtijdig stadium moeten bestuderen. Marleen vindt technologie fantastisch, maar neemt ook een kritische positie in ten opzichte van technologie-ontwikkeling. Zij gaf ook aan dat veel technologie in het onderwijs wordt gebruikt om grootschaligheid hanteerbaar te maken. Eigenlijk zou je meer kleinschalig onderwijs nodig hebben, gebaseerd op vertrouwen. Dan worden bepaalde technologieën, zoals online proctoring, overbodig.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie