Leren is niet alleen een cognitief proces waarbij informatie wordt verwerkt, maar ook een sociaal proces waarbij je leert via interactie en samenwerking. Dit proces kan ook online plaatsvinden, ook al gaat dat niet altijd even gemakkelijk.
Als ik verwijs naar de publicaties “Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek” en “First Principles of Instruction” bij het formuleren van pedagogisch-didactische richtlijnen voor technology enhanced learning, dan krijg ik weleens de vraag of deze principes zich niet vooral richten op leren al een cognitief proces. Aangezien leren een cognitief en sociaal proces is, zouden deze pedagogisch-didactische richtlijnen eenzijdig en onvolledig zijn.
Voor een groot deel richten de bouwstenen in deze publicaties zich inderdaad op leren als een cognitief proces. Je ziet echter wel dat samenwerkend leren aan de orde komt bij het principe dat leerstof actief verwerkt moet worden. Uiteraard speelt interactie ook een belangrijke rol bij feedback. Bij het oplossen van realistische taken of problemen speelt interactie ook vaak een belangrijke rol, evenals bij het toepassen van nieuwe kennis door lerenden.
Lerenden leren echter ook via interacties met elkaar, door kennis en ervaringen met elkaar uit te wisselen. Bij leren van volwassenen wordt al decennia door mensen als Malcolm Knowles en Paulo Freire de nadruk gelegd op ‘ervaringsleren’. Deels gebeurt dat binnen cursussen en trainingen, deels op de werkplek en deels in netwerken. Ook vindt dit georganiseerd plaats, maar ook op eigen initiatief of zelfs toevallig. Uiteraard ben je pas in staat kennis en ervaringen met elkaar uit te wisselen als je over kennis en ervaringen beschikt.
Deze vorm van leren als sociaal proces -niet te verwarren met Bandura’s theorie over ‘sociaal leren’– kan ook mogelijk gemaakt worden met behulp van leertechnologie. Diverse leertechnologieën zijn expliciet gericht op interactie en samenwerken. Daarbij kun je een onderscheid maken tussen asynchroon (tijd- en plaatsonafhankelijk) en synchroon (tijdgebonden maar plaatsonafhankelijk) online interacteren. Een voordeel van asynchroon online interacteren, bijvoorbeeld via een forum of blog, is dat lerenden meer intensief kunnen nadenken over hun bijdragen en reacties. Dat kan de kwaliteit van de bijdragen meer ten goede komen. Een voordeel van synchroon online interacteren is het onmiddellijk op elkaar kunnen reageren. Dit kan interacties meer ‘vloeiend’ maken. Je kunt misverstanden onmiddellijk uit de weg helpen.
Social media zoals Twitter of LinkedIn worden onder meer gebruikt om van elkaar te leren. Professionals delen bronnen, reflecteren op deze bronnen in relatie tot hun ervaringen en gaan daarover met elkaar online in gesprek.
Applicaties als Basecamp, Slack of MS Teams kunnen worden gebruikt om samen aan documenten te werken, berichten met elkaar uit te wisselen, te videobellen, workflows te faciliteren, planningen te maken, enzovoorts. Daarnaast hebben we de beschikking over applicaties zoals Padlet, Mural of Lucidspark, om ideeën te genereren en uit te werken, samen ontwerpen te maken of mindmaps te ontwikkelen. Dit laatste type applicaties wordt ook tijdens face-to-face sessies gebruikt.
Online leren als sociaal proces is meer flexibel dan face-to-face van elkaar leren. Je hoeft immers niet te reizen, terwijl je bij asynchroon online leren ook zelf kunt bepalen wanneer jij wilt leren. Tegelijkertijd ervaren lerenden dikwijls een psychologische en communicatieve afstand als zij online op afstand met elkaar moeten interacteren. Deze zogenaamde ‘transactional distance’ (Moore, 1997) wordt onder meer veroorzaakt doordat mensen zogenaamde non-verbale aanwijzingen missen bij online communiceren.
We moeten harder werken om subtiele signalen van elkaar over te brengen en te ontvangen via video. Verder maken we bij videobellen niet echt oogcontact -wij kijken vaak naar het scherm en niet in de camera- terwijl oogcontact ervoor zorgt dat mensen aardiger en bekwaam worden gevonden (Thalheimer, 2020). Haperingen in de synchroniciteit door slechte verbindingen kunnen bovendien leiden tot valse starts en onderbrekingen, die communicatie belemmeren. Lerenden voelen zich vaak eenzaam. Dialogen verlopen minder natuurlijk, en er vallen meer stiltes (Rubens, 2021).
Met andere woorden: het is dus mogelijk om online via conversaties ervaringen te delen, maar tegelijkertijd is dit ook meer ingewikkeld. Indien het echter niet mogelijk is, of lastig, om fysiek te converseren, dan zijn live online sessies een uitkomst.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie