Onderzoek ‘Samen leren -tieners en sociale media’ en het gelijk van Sugata Mitra

Stichting Kennisnet heeft samen met stichting Mijn Kind Online onderzoek gedaan naar de wijze waarop scholieren tussen de 10 en 18 jaar sociale media thuis en op school gebruiken om te leren. Mijn belangrijkste conclusie is dat jongeren inderdaad zelfgestuurd leren met sociale media, als zij intrinsiek gemotiveerd zijn.

De samenstellers van het onderzoek ‘Samen leren -tieners en sociale media’ hebben zelf een samenvatting van het rapport geschreven. In deze samenvatting ligt de nadruk op kwantitatieve gegevens.  Lees ook de conclusies en samenvatting vanaf pagina 45.

Ik wil me daarom vooral beperken tot een algemene impressie, met een focus op leren.

Kennisnet en Mijn Kind Online kijken terecht breed naar de bijdrage van sociale media aan het leren van jongeren. Zij beperken zich niet tot het leren op school. De onderzoekers laten zien dat sociale media en internet in het algemeen volop wordt gebruikt door jongeren om iets te leren over een hobby, of om een hobby (zoals muziek) beter uit te kunnen oefenen. Daarbij valt mij ook op dat jongeren bewust professionals volgen via Twitter en professionals op bijvoorbeeld YouTube bekijken. Je zou kunnen zeggen dat jongeren sociale media gebruiken om te ‘modeleren’ (een belangrijk aspect uit Bandura’s leertheorie). Elf procent van de jongeren heeft zelf wel eens online video’s geproduceerd om anderen iets uit te leggen.

Als het gaat om sociale media in het onderwijs, dan valt vooral op dat de mobiele telefoon op school weinig wordt gebruikt, terwijl jongeren hier wel massaal over beschikken. Van de sociale media wordt vooral YouTube gebruikt (47% van de tieners geeft aan dat dit platform wordt gebruikt). Docenten gebruiken filmpjes ter illustratie, als ‘ice breaker’ of voor uitleg. Facebook en Twitter worden amper gebruikt voor gestuurd leren. Video-uitleg van andere docenten, dan je eigen docent, wordt bovendien gebruikt voor zelfgestuurd leren.

Overigens wil driekwart van de jongeren vaker sociale media gebruiken binnen het onderwijs, ten behoeve van wat Puentedura ‘augmentation‘ noemt: versterking en verrijking van het bestaande onderwijs. De 25% van de jongeren die niet méér sociale media in het onderwijs willen inzetten zijn vooral -en niet geheel ten onrechte- bang voor afleiding. Verder valt op dat jongeren een nogal traditionele perceptie hebben van onderwijs. Een goede docent kan vooral uitleggen, zich inleven in leerlingen, leuke verhalen vertellen, orde houden, en vertrouwen en respect hebben.

De onderzoekers hebben ook gekeken naar het gebruik van sociale media en internet voor school, maar niet ‘op school‘. Daaruit blijkt dat veel tieners Google en YouTube gebruiken voor extra informatie over de leerstof, voor oefentoetsen en om zichzelf te overhoren. Ouders blijken dan niet altijd door te hebben dat hun kinderen dan leren. De jongeren gebruiken sociale media ook om met anderen samen te werken en te leren (bijvoorbeeld via Dropbox, WhatsApp of Skype). Ook doen zij daarbij een beroep op derden.

Je kunt dus stellen dat jongeren hun eigen leeromgeving creëren met behulp van sociale media, en ook in staat zijn de muren van de school te doorbreken. Dit onderzoek illustreert m.i. ook dat jongeren bereid en in staat zijn om bepaalde kennis en vaardigheden zelfgestuurd te ontwikkelen, als de juiste motivatie en passie er is. Dit illustreert dat de Indiase hoogleraar Sugata Mitra wel eens meer gelijk zou kunnen hebben dan zijn opponenten wel eens stellen.

Sugata Mitra stelt dat jongeren in staat zijn om zelfgestuurd te leren met behulp van internet, als zij maar de juiste ‘drive‘ hebben. Mitra kijkt daarbij vooral naar jongeren die niet over goede onderwijsmogelijkheden beschikken. Sinds Mitra van TED een omvangrijke geldprijs heeft ontvangen, is de kritiek op zijn onderzoek sterk aangezweld. Het onderzoek van Kennisnet en Mijn Kind Online laat zien dat jongeren aangeven in elk geval bepaalde kennis vaardigheden te ontwikkelen via zelfgestuurd online leren. Dat betekent wat mij betreft dat Mitra minimaal voor een deel gelijk heeft.

Ik constateer ook dat het gebruik van sociale media tijdens het onderwijs duidelijk achter blijft bij het gebruik voor zelfgestuurd leren. De onderzoekers stellen dat dit voor veel leerkrachten nog een onontgonnen gebied is. Niet alleen maken zij onvoldoende gebruik van de mogelijkheden, ook realiseren veel docenten zich onvoldoende hoe hun leerlingen sociale media gebruiken voor zelfgestuurd leren. Dit onderzoeksrapport zet hopelijk veel docenten en schoolleiders aan het denken nu blijkt dat sociale media lang niet alleen maar voor ‘fun’ worden gebruikt. Daarnaast kunnen jongeren gestimuleerd worden om sociale media meer te gebruiken om te creëren, aangezien je daar juist ook veel van leert.

Het onderzoek ‘Samen leren -tieners en sociale media’ heeft tenslotte ook een belangrijke beperking. De onderzoekers hebben alleen gekeken naar wat jongeren zeggen te doen. Ze hebben jongeren niet geobserveerd. In de praktijk blijkt er vaker een verschil te zijn tussen zeggen en doen.