We leven in tijden van onzekerheid, waarbij we het gevoel hebben dat veranderingen de enige constante zijn. De Westerse samenleving heeft een dergelijke periode van transitie al eens eerder mee gemaakt. Wat kunnen we daar van leren?
Vanochtend las ik via Blendle -dus niet vrij toegankelijk- een artikel van Thomas Friedman waarin hij aan de hand van een boek van twee medewerkers van de Oxform Martin School illustreert dat West-Europa in de periode 1450 tot 1550 al eerder een drastische overgang heeft meegemaakt: van Middeleeuwen naar Renaissance, zeg maar. Uiteraard zijn er verschillen, maar als je je verplaatst in het leven van toen dan moet de impact van de veranderingen net zo groot zijn geweest als de invloed die zaken als globalisering en internet nu hebben.
Directe aanleiding, toen, was de uitvinding van de boekdrukkunst waardoor informatie, naar verhouding, op grote schaal beschikbaar kwam. Hierdoor kon iemand als Luther zijn preken breder verspreiden en daarmee impuls geven aan de strijd van de protestanten. Zekerheden zoals ‘de zon draait om de aarde’ werden door wetenschap ontkracht.
Friedman signaleert bovendien de volgende overeenkomsten:
- Een laag publieke vertrouwen in leiders en instituties. Publieke leiders -toen bijvoorbeeld de Kerk- passen zich niet op tijd aan, aan veranderingen.
- Mensen waren/zijn gezonder, geletterder en rijker dan ooit. Tegelijkertijd hadden en hebben groepen het gevoel het slecht te hebben. Bepaalde groepen hebben het m.i. ook slechter dan 10 jaar geleden.
- Er was en is sprake van een kloof tussen mensen wier bekwaamheden niet langer gewenst worden, en die in achtergestelde gebieden leven, en mensen die dankzij innovaties een enorme rijkdom vergaren.
- Er waren toen ook types als Donald Trump, Nigel Farage en Geert Wilders die onvrede weten te organiseren, en zelfs macht weten te verkrijgen. Ook toen gebruikte men heel slim media voor dit doel. Het artikel maakt melding van de monnik Girolamo Savonarola die in Florence een machtsgreep wist te bewerkstelligen.
Als we er vanuit gaan dat we meer risico’s moeten nemen, als gevolg van snelle veranderingen, dan zou dit tot gevolg moeten hebben dat de overheid zorg draagt voor vangnetten. Verder, schrijft Friedman, is een infrastructuur nodig die bedrijven en individuelen in staat stelt risico’s te nemen. Dat betekent dat mensen in staat worden gesteld om te leren, zich aan te kunnen passen en om in zichzelf te investeren.
Wat niet helpt, schrijft Friedman, is het optrekken van een muur, de keuze voor een isolement:
Destijds, net als nu, maakten muren je slechts armer, dommer en onveiliger.
Er is inderdaad sprake van een kloof tussen diverse groepen mensen binnen onze samenleving. Behalve het faciliteren van een leven lang leren -waarbij leertechnologie uiteraard een belangrijke rol kan spelen- en het creëren van een financieel vangnet, zullen m.i. meer acties ondernomen moeten worden. Bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat de kloof tussen rijk en arm kleiner wordt. Pak bijvoorbeeld eindelijk eens belastingontwijking aan. Of selecteer politici die oprecht zijn, en geen gouden bergen beloven. En democratiseer de EU eindelijk eens. Want mede dankzij de EU kennen we in West-Europa al zo’n 70 jaar geen oorlog meer. Het zou een historische vergissing zijn dit op te geven.
Nota bene: de originele uitspraak van de Griekse filosoof Heraclitus luidde: Niets duurt voort behalve verandering.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie