Leren en ontwikkelen wordt ‘VUCA’

Er wordt wel een gezegd dat we in een ‘VUCA-world’ leven. Dit zou ook gevolgen moeten hebben voor de manier waarop ‘leren en ontwikkelen’ vorm krijgen. Daarbij wordt wel eens gerefereerd aan ’social learning’. Volgens mij wordt ‘leren en ontwikkelen’ ook meer ‘VUCA’, maar dan anders dan de Angelsaksische afkorting.

‘VUCA’ staat voor Volatile, Uncertain, Complex, Ambiguous. Hiermee wordt vaak aangeduid dat ontwikkelingen als globalisering, technologisering en hyper-verbondenheid ertoe bijdragen dat we in het Westen in een snel veranderende, onzekere, complexe en weinig eenduidige wereld leven.
Deze ontwikkelingen hebben mooie kanten en minder fraaie aspecten, en roepen ook tegenstrijdige krachten op, bijvoorbeeld in kiezersgedrag (kosmopolitisch vs regionaal).

Volgens mij heeft niet iedereen binnen arbeidsorganisaties te maken met snelle veranderingen en veel complexiteit. Binnen arbeidsorganisaties komt complex en veranderlijk werk voor, maar ook nog steeds routinematig werk dat niet heel complex is. Bovendien zijn er nog steeds beroepen -ik denk aan de zorg- waar leren bijvoorbeeld via verplichte certificeringen relatief sterk gereguleerd en geformaliseerd is.
Hetgeen maar weer eens illustreert hoe weinig eenduidig deze wereld is. Routinematig werk zal overigens in toenemende mate ‘gerobotiseerd worden’, tenzij empathie en sociale vaardigheden belangrijke elementen van dat werk zijn (en we er niet in slagen deze elementen te robotiseren).

Hoe deze ontwikkelingen uit zullen pakken, is niet te voorspellen. We zullen er in ieder geval betekenis aan moeten geven en er invloed op uit moeten kunnen oefenen. Volgens Harold Jarche vraagt dit in elk geval om andere manieren van organiseren en andere manieren van leren.

Naast samen werken (vanuit hetzelfde doel), is coöperatie volgens hem ook van belang (binnen gemeenschappen, netwerken, zonder gezamenlijke doelen). Coöperatief zijn impliceert dat je open staat voor anderen, buiten je groep, zonder dat er sprake is van directe voordelen. Dit stelt je wel in staat om gebruik te maken van de intelligentie van je netwerk. Het impliceert ook dat mensen zelf kunnen beslissen in welke netwerken zij kunnen participeren. En dat anderen kunnen bepalen of zij met jou in een netwerk willen participeren. Hiërarchie past slecht bij een netwerkbenadering.

In a network you have to be seen as having some value, though not the same value, by many others.

Volgens Jarche vraagt dit om ‘social learning’, om creatieve manieren waarin technologie wordt verbonden met menselijke denkkracht, waarin wordt geëxperimenteerd en gebruik wordt gemaakt van de kennis van je netwerk. Een noodzakelijke bekwaamheid hierbij is het kunnen filteren van kennis.

Humans have the ability to deal with some very complex things, yet too often our cultural and organizational barriers block us from using our innate abilities.

Ik denk inderdaad dat werknemers in toenemende mate om moeten leren gaan met onzekerheden en complexiteit. Zij hebben m.i. een gedegen basiskennis nodig die hen in staat stelt om zich door te ontwikkelen en complexe problemen aan te pakken. Vanuit die basiskennis ontwikkelen zij nieuwe kennis.

Verder zijn bekwaamheden als zelfregulering, informatievaardigheden, computional thinking en mediawijsheid van groot belang. Dit zijn geen nieuwe bekwaamheden, wat wel eens wordt gesuggereerd. Ze krijgen deels wel een andere invulling (zoals informatievaardigheden als gevolg van de alomtegenwoordigheid van internet). Het belang van deze bekwaamheden neemt bovendien toe. Steeds meer mensen moeten er over beschikken.

Zoals gezegd hebben we echter ook nog steeds te maken met routinematig werk en sterk geformaliseerd werk waar traditionele cursussen en trainingen voor worden georganiseerd, en -mits goed uitgevoerd- effectief kunnen zijn.

Ik denk daarom dat de wijze waarop ‘leren en ontwikkelen’ vorm krijgt, ook kenmerken van ‘VUCA’ zal hebben:

• Veelzijdig: combinatie van diverse leerstrategieën en leeractiviteiten (georganiseerd en zelfgeorganiseerd).
• Uitdagend: gericht op reële vraagstukken, die met de nodige inspanningen aangepakt kunnen worden.
• Contextafhankelijk: de invulling van leren en ontwikkelen is onder meer afhankelijk van de doelgroep en datgene wat geleerd moet worden.
• Actief: lerenden verwerken kennis actief, en zijn ook actief betrokken bij de invulling van ‘leren en ontwikkelen’.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.