“Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek” van Tim Surma cs is een groot succes. De relatie met leertechnologie kan deze bouwstenen echter verder versterken. In een aantal blogposts beschrijf ik daarom hoe je leertechnologie kunt gebruiken in het kader van deze bouwstenen. Vandaag bouwsteen de twaalfde en laatste bouwsteen: hoe kun je lerenden met behulp van leertechnologie leren effectief te leren, en hoe kun je lerenden leren effectief te leren met leertechnologie? Dit zijn inderdaad twee verschillende zaken.
Deze bouwsteen wordt door Tim Surma en collega-auteurs als volgt samengevat:
Als leraar kun je de voorgaande elf bouwstenen gebruiken om je lessen effectiever, efficiënter en aangenamer te maken, maar er zijn ook veel handvatten die leerlingen helpen om zélf hun leren op een efficiënte, effectieve en aangename wijze te organiseren. Leer je leerlingen hoe ze hun eigen leren kunnen plannen, monitoren, evalueren en bijsturen en welke leerstrategieën ze het beste kunnen gebruiken wanneer ze zelfstandig aan het studeren zijn.
Zij pleiten in dit hoofdstuk terecht voor meer aandacht voor het leren reguleren van het eigen leren. Zelfregulatie en het leren toepassen van effectieve leerstrategieën zijn van groot belang voor het leerproces. Als docent moet je je bewust zijn van metacognitieve en cognitieve vaardigheden waarover lerenden ook moeten beschikken. Daartoe behoren het kunnen plannen, monitoren, evalueren en reguleren van het leren (metacognitie). De cognitieve vaardigheden, zoals gespreid oefenen, zijn in de eerde bouwstenen aan de orde gekomen. Je zult hier volgens de auteurs als docent ook aandacht aan moeten besteden.
Een voorbeeld is dan dat je eerst voordoet hoe je ‘spaced retrieval practice’ kunt toepassen. Vervolgens stel je een oefenschema hiervoor met lerenden samen op. Daarna laat je lerenden zelfstandig met deze strategie oefenen. Tenslotte stimuleer je dat lerenden gestructureerd reflecteren op ‘spaced retrieval practice’.
Rol leertechnologie
Je kunt ook nu weer leertechnologie gebruiken om de ontwikkeling van metacognitieve en cognitieve vaardigheden te bevorderen. Via een digitale leeromgeving kun je bijvoorbeeld tips geven, en video’s beschikbaar stellen waarin je demonstreert hoe je deze vaardigheden in de praktijk kunt brengen. Uiteraard kun je ook opdrachten die gericht zijn op het bevorderen van zelfregulatie online aanbieden en online laten inleveren.
Via een e-portfolio, blogs of volgs kun je lerenden weer gestructureerd laten reflecteren op geoefende leerstrategieën. Daarnaast kun je binnen online leerstof ook hints inbouwen die lerenden handreikingen bieden op het terrein van metacognitieve en cognitieve vaardigheden.
Verder beschikken digitale leeromgevingen over faciliteiten voor het monitoren van de voortgang van lerenden. Het is daarbij -overigens niet altijd- mogelijk om een lerende te vergelijken met een gemiddelde lerende in de eigen groep. Helaas zijn deze monitoringtools vaak alleen toegankelijk voor medewerkers. Je kunt deze voortgangsmonitors in elk geval gebruiken bij begeleidingsgesprekken met lerenden. Daarnaast is het dankzij learning analytics en artificiële intelligentie ook mogelijk om patronen in leergedrag te analyseren en om lerenden bijvoorbeeld notificaties te sturen, bijvoorbeeld als zij ten opzichte van de rest achter dreigen te lopen. Ik wil verder niet stilstaan bij de kanttekeningen en voorwaarden hierbij….
Tenslotte kun je lerenden ook gebruik laten maken van online planningstools.
De Open Universiteit beschikt bijvoorbeeld sinds kort binnen de digitale leeromgeving yOUlearn over een planningstool voor cursussen waarbij lerenden zelf -binnen de kaders van de inschrijftermijn- kunnen bepalen in welk tempo zij willen leren. Met behulp van deze tool kun je als docent een modelplanning maken. Deze planning wordt voor studenten omgezet in een persoonlijke planning. Bij die persoonlijke planning wordt initieel gerekend met een studiebelasting van 6,5 uren (1/3 van de normbelasting van 20 uren bij BaMa cursussen). Studenten kunnen vervolgens – wederom binnen de kaders van hun inschrijftermijn – zelf een start- en einddatum instellen. Op basis hiervan worden deadlines voor opdrachten en een studiebelasting per week uitgerekend.
Nota bene: een elektronische agenda is ook zeer handig voor het maken van planningen (taken, deadlines en herinneringen).
Leren te leren met leertechnologie
Als je gebruik maakt van leertechnologie, dan is het ook dringend aan te raden dat je lerenden voorbereidt op het leren met leertechnologie. Bij online leren zijn lerenden namelijk meer op zichzelf aangewezen. Lerenden ervaren online leren vaak als veeleisend, ook al kunnen ze meer zelf bepalen in welk tempo en wanneer zij willen leren. Deze manier van leren vergt nogal wat van motivatie, zelfdiscipline en betrokken blijven. In de blogpost ‘Hoe houd je jezelf bij ‘de les’ bij online leren?‘ bespreek ik wat je hier aan kunt doen:
- Maak een studeer schema
- Richt een studeerplek in
- Voorkom uitstelgedrag
- Wees niet bang om hulp te vragen
- Formuleer haalbare doelen en beloon jezelf tijdens het studeren
Deze aspecten worden in de betreffende blogpost verder uitgewerkt. In ‘Hoe kun je lerenden ondersteunen bij online leren?‘ ga ik in op hoe je lerenden hierbij (o.a. met behulp van leertechnologie) kunt ondersteunen.
Ik adviseer verder om te investeren in digitale studievaardigheden van lerenden. Daarbij gaat het volgens mij om:
- Het ontwikkelen van informatievaardigheden (o.a. het cureren van grote hoeveelheden informatie).
- Lerenden bewust te maken van de verschillen tussen lezen vanaf papier en lezen vanaf een beeldscherm.
- Lerenden bewust te maken van de verschillen tussen op papier schrijven en schrijven door middel van een computer.
- Lerenden leren omgaan met risico’s van afleiding.
- Lerenden leren slim gebruik te maken van notificaties.
Ik heb dit verder uitgewerkt in de blogpost ‘Meer aandacht voor digitale studievaardigheden‘.
Tot zover de twaalfde en laatste bouwsteen. Morgen zal ik kort terugblikken op deze reeks blogposts over “Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek” van Tim Surma, Kristel Vanhoyweghen, Dominique Sluijsmans, Gino Kamp, Daniel Muijs en Paul. A. Kirschner.
Zie ook:
1. Activeer relevante voorkennis met leertechnologie (Wijze Lessen)
2. Geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie met leertechnologie (Wijze Lessen)
3. Gebruik voorbeelden (Wijze Lessen)
4. Combineer woord en beeld (Wijze Lessen)
5. Laat de leerstof actief verwerken met leertechnologie (Wijze Lessen)
6. Gebruik leertechnologie om te achterhalen of de hele klas het begrepen heeft (Wijze Lessen)
7. Ondersteun bij moeilijke opdrachten met behulp van leertechnologie (Wijze Lessen)
8. Spreid oefening met leerstof dankzij leertechnologie over de tijd (Wijze Lessen)
9. Zorg met behulp van leertechnologie voor afwisseling in oefentypen (Wijze Lessen)
10. Gebruik leertechnologie voor toetsing als leer- en oefenstrategie (Wijze Lessen)
11. Geef met behulp van leertechnologie feedback die lerenden aan het denken zet (Wijze Lessen)
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie