Laat de leerstof actief verwerken met leertechnologie (Wijze Lessen)

“Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek” van Tim Surma cs is een groot succes. De relatie met leertechnologie kan deze bouwstenen echter verder versterken. In een aantal blogposts beschrijf ik daarom hoe je leertechnologie kunt gebruiken in het kader van deze bouwstenen. Vandaag bouwsteen 5: laat de leerstof actief verwerken met leertechnologie.

Deze bouwsteen vormt eigenlijk de aanleiding van deze reeks blogposts. In dit hoofdstuk miste ik de rol van leertechnologie het meest. De auteurs schrijven over deze bouwsteen:

Productieve strategieën verplichten de leerling om leerstof actief te herkneden. De leerling creëert een nieuw bijproduct, zoals een verklaring, een samenvatting of een schema. Daardoor onthoudt die meer dan door de leerstof op een meer passieve wijze te ‘consumeren’ door bijvoorbeeld alleen maar te herlezen. Actief verwerken kan individueel maar ook in samenwerking. Belangrijk is om deze strategieën op het juiste moment te gebruiken en om ze ook aan te leren.

Zij bespreken in dit hoofdstuk een aantal strategieën, waarvan men overigens onder meer terecht opmerkt dat deze niet voor elk type leerstof geschikt zijn en dat deze geleerd moeten worden.

Natuurlijk kun je veel van die strategieën ook zonder leertechnologie vormgeven. Met leertechnologie verloopt het proces echter vaak veel efficiënter.

Elaboreren

Lerenden denken dieper na over de leerstof via wie-wat-waarom-hoe vragen. Dat kun je onder meer doen door lerenden dergelijke vragen zelf te laten bedenken en op te lossen. Of door lerenden gelijkenissen en verschillen tussen leerstof te laten zoeken, en verbanden te laten leggen.

Je kunt deze strategie op verschillende manieren via leertechnologie faciliteren. Bijvoorbeeld via de applicatie Peerwise. Hiermee kunnen lerenden zelf verschillende typen toetsvragen met antwoorden bedenken. De vragen delen ze met andere lerenden. Zij krijgen feedback en gebruiken de vragen om te oefenen. Uiteraard kun je lerenden ook toetsvragen laten maken ten behoeve van toetsapplicaties als Quayn, Questionmark of de quizz-functionaliteit van de digitale leeromgeving. Lerenden hebben daar echter meestal geen rechten toe, zodat de docent de vragen moet invoeren. Bij Peerwise voeren lerenden de vragen en antwoorden zelf in.

Een ander voorbeeld is het laten maken van online flashcards door lerenden (denk aan Quizlet of Cram). Deze flashcards kunnen zij met andere lerenden delen. Op de voorkant zetten lerenden de vraag, en op de achterkant het antwoord.

Een laatste voorbeeld -er zijn er meer te bedenken- is het gebruik van weblogs. Laat lerenden bloggen over overeenkomsten en verschillen tussen leerstof, laat hen bloggen over verbanden tussen de leerstof en hun voorkennis. Andere lerenden kunnen daar weer feedback op geven. Weblogs zijn bij uitstek geschikte media om gedachten te herstructureren (‘thoughts under construction‘), op inhoud te reflecteren en verbanden aan te brengen.

Zelfverklaren

Lerenden leggen leerstof/lesinhoud of stappen binnen een oefening in eigen woorden aan zichzelf uit. Dit kun je doen door lerenden zelf korte video’s te laten maken waarin zij nieuwe leerstof hardop uitleggen. Een voordeel hiervan, ten opzichte van dit zonder technologie te doen, is dat hierbij alle lerenden aan bod komen. Je kunt lerenden elkaar in duo’s met behulp van de smartphone laten interviewen. Bovendien kun je de eindresultaten gebruiken voor de nabespreking. Door middel van een creative pen tablet en screencast software kunnen lerenden bijvoorbeeld ook stappen in berekeningen laten zien. Daarbij voeren lerenden handgeschreven berekeningen op een online whiteboard uit terwijl screencast software een opname maakt.  Je kunt voor zelfverklaren ook nu weer een weblog gebruiken. Ik vermoed echter dat veel lerenden het makkelijker vinden om leerstof mondeling aan elkaar uit te leggen. Podcasts kunnen hier uiteraard ook voor worden ingezet.

Samenvatten

Via een gesproken of geschreven samenvatting geven lerenden de belangrijkste ideeën uit een les in eigen woorden weer.  Dit kan weer door middel van een korte video, podcast of blogpost. Een voorbeeld van het gebruik van video hierbij, ben ik ooit tegen gekomen als gastdocent bij een honoursprogramma. Studenten moesten naar aanleiding van elk gastcollege een korte video over het gastcollege maken. Zij uploadden deze video naar het platform Pitch2Peer.  Vervolgens moesten studenten elkaar kwantitatieve en kwalitatieve feedback geven. Onder meer in de vorm van medailles. Elke week was er één winnende video.
Je kunt lerenden echter ook vragen om een samenvatting in de vorm van een tweet van maximaal 280 tekens te maken. Uiteraard kun je lerenden ook een schriftelijke samenvatting als opdracht laten insturen. Het voordeel hiervan is dat je snel een overzicht hebt van welke lerenden daadwerkelijk een samenvatting hebben ingeleverd. Ook nu kun je dit combineren met peer feedback.

Mapping

Lerenden maken een visuele weergave met verbanden tussen concepten in de leerstof. Hiervoor kun je uiteraard tools voor mindmaps gebruiken, maar je kunt lerenden ook posters laten maken. Via mindmap-tools kunnen lerenden eventueel ook samen aan een mindmap werken.

Les laten geven

De lerende legt de bestudeerde lesstof in eigen woorden uit aan andere lerenden. Een verschil met ‘zelfverklaren’ is volgens de auteurs dat je nu de mogelijkheid hebt om in interactie te gaan met andere lerenden. Uiteraard kan dit ook door video’s of podcasts te gebruiken, waar anderen dan op kunnen reageren. Via een video/podcast kunnen meer lerenden reageren, dan in een klassikale setting mogelijk is. Je kunt hiervoor verder ook een webinar of virtual classroom-sessie inzetten. Dit is meestal niet zinvol als je alleen met je mede-lerenden en je docent wilt interacteren, maar bijvoorbeeld wel als je ook anderen deel wilt laten nemen aan de les. Ik denk bijvoorbeeld aan stagebegeleiders.

Zelftoetsen

De auteurs werken deze strategie als tiende bouwsteen uit. Ik volg hen daarin.

Samenwerkend leren

Als ik tijdens presentaties of workshops vraag wat kenmerken en voorbeelden zijn van een activerende didactiek, dan wordt samenwerkend leren steevast genoemd. Tim Surma en collega-auteurs staan hier ook bij stil. Zij merken daarbij terecht op dat samenwerkend leren niet altijd het meest passend is. Niet elke opdracht leent zich ervoor. Bovendien is ‘leerzaam samenwerken’ bepaald niet eenvoudig. Hierbij valt extra op dat Tim en de zijnen niet ingaan op computer supported collaborative learning.

Er is namelijk heel veel onderzoek gedaan naar het faciliteren van samenwerkend leren met behulp van leertechnologie. De ontwikkelaars van Moodle gaan er bijvoorbeeld prat op dat hun omgeving bijzonder geschikt is voor samenwerkend leren. Verder zie je ook dat bijvoorbeeld applicaties als Teams van Microsoft, Slack of Basecamp worden ingezet om samenwerking mogelijk te maken (in de literatuur wordt overigens een onderscheid gemaakt tussen samenwerken en samenwerkend leren).

Speciale vermelding verdient het gebruik van annotatietoepassingen. Ik heb onlangs bijvoorbeeld geschreven over het gebruik van een annotatietoepassing om lerenden artikelen actief te laten verwerken.

Vandaag de dag beschikken we in elk geval over tal van technologieën waarmee we samen aan documenten kunnen werken, elkaar berichten kunnen sturen, online kunnen discussiëren, taken kunnen verdelen en werkplanningen kunnen maken. Ongeveer vijftien jaar geleden heb ik samen met anderen verschillende publicaties geschreven over samenwerkend leren met behulp van leertechnologie. De technologieën zijn sinds die tijd sterk veranderd en veel krachtiger geworden. De onderliggende principes zijn niet heel erg veranderd. Ook bevatten deze technologieën weinig ingebouwde hulpmiddelen die het proces van samenwerkend leren ondersteunen.

• Design of web-based Collaborative Learning Environments. Translating the pedagogical learning principles to human computer interface (pdf)
• Omgevingen voor computer ondersteund samenwerkend leren: Samen, samen leren en samenwerken (pdf)
• Samenwerkend leren met behulp van ICT (pdf)

Zie ook:

1. Activeer relevante voorkennis met leertechnologie (Wijze Lessen)
2. Geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie met leertechnologie (Wijze Lessen)
3. Gebruik voorbeelden (Wijze Lessen)
4. Combineer woord en beeld (Wijze Lessen)

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.