Kunnen open educational resources deelname aan hoger onderwijs bevorderen?

Hoger onderwijs is niet voor iedereen even toegankelijk. Jongeren uit achtergestelde groepen -zoals families met minder inkomen- nemen naar verhouding minder deel aan hoger onderwijs. Dat heeft voor een deel te maken met de kosten van het onderwijs. De kosten voor leermaterialen maken daar deel van uit. Amerikaans onderzoek concludeert dat open educational resources weleens een belangrijke rol kunnen spelen in het meer toegankelijk maken van het hoger onderwijs.

In de Verenigde Staten is kwalitatief goed hoger onderwijs nog ontoegankelijker dan bij ons. Jongeren moeten zich in nog meer schulden steken om te kunnen studeren dan in ons land. Zouden Open Educational Resources (OER) de drempel om deel te nemen kunnen verlagen? Onderzoekers van de Washington State University hebben zich hierin verdiept.

Zij concludeerden dat het gebruik van OER een groot effect heeft op studenten die binnen hun familie voor het eerst zijn gaan studeren -‘de eerste generatie’- en, in mindere mate, op studenten van etnische minderheden. De onderzoekers hebben groepen studenten van een psychologiecursus onderverdeeld in twee groepen. De controlegroep bestudeerde een commercieel studieboek, de testgroep (774 studenten) maakte gebruik van een gratis open tekstboek.

De onderzoekers wilden drie onderzoeksvragen beantwoorden:

1. Welk effect hebben OER hebben op studenten van verschillende etnische minderheidsgroepen en gezinsachtergronden (bijvoorbeeld eerste generatie studenten versus studenten van wie de ouders naar de universiteit zijn geweest)?
2. Leidt het gebruik van OER tot een verschil in academische prestaties?
3. Hoe ervaren studenten OER  in vergelijking met commerciële leerboeken?

De antwoorden op deze vragen zijn verkregen op basis van een enquête.

Op basis van deze antwoorden concluderen de onderzoekers:

• OER hebben de grootste effecten bij studenten van ‘de eerste generatie’. Deze groep geeft aan meer acties te ondernemen als de kosten van het leermateriaal hoog zijn. Zij schrijven zich bijvoorbeeld niet in voor een cursus, zij laten een cursus vallen of zij schaffen het dure boek niet aan. De onderzoekers suggereren ook dat “marginalized students” hierdoor tijd en energie verbruiken aan acties om hoge kosten te vermijden waardoor hun academische succes nog verder ondermijnd wordt.
• Studenten die zowel tot een etnische minderheidsgroep behoren als tot de ‘eerste generatie’ geven aan dat zij vaker een lager cijfer behalen omdat ze het studieboek niet hadden gekocht. Volgens de onderzoekers kan dit tot een sneeuwbaleffect binnen de opleiding leiden.
• Studenten die gebruik maakten van OER verschilden statistisch gezien niet van de controlegroep wat betreft de academische prestaties. Deze studenten geven ook aan geen significant verschil in de kwaliteit van het materiaal te merken, in vergelijking met de studenten die het commerciële boek hebben gebruikt.

Dit betekent volgens de onderzoekers dat de testgroep niet alleen even goed presteerde als de controlegroep, maar ook nog eens flink kan besparen op leermaterialen (in totaal ongeveer $24.000).

Volgens de onderzoekers heeft het gebruik van OER de potentie heeft om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs te vergroten, met name als OER op grotere schaal worden gebruikt. De impact  op bèta/technische gebieden is waarschijnlijk het grootst, omdat daar de kosten van leerboeken vaak hoger zijn.

Mijn opmerkingen

• Ondanks dat dit onderzoek een grote groep studenten betreft, kun je hier niet heel veel conclusies aan verbinden. Dat komt ook door de gehanteerde onderzoeksmethode -de vragenlijst- waarmee vooral opvattingen in kaart worden gebracht. Meer onderzoek is nodig. Het onderwerp is echter zeer relevant.
• Ik vind het opvallend dat er geen significant verschil is in leerprestaties tussen de controlegroep en de testgroep. Onderzoek laat namelijk zien dat je langere teksten effectiever bestudeert vanaf papier dan vanaf een beeldscherm. De gebruikte open educational resources waren digitaal.
• Als papieren leerboeken leiden tot betere leerresultaten dan digitale leerboeken, dan zouden open tekstboeken ook op papier moeten worden verstrekt. Dat leidt tot aanzienlijk hogere kosten. Wie gaat dat betalen? Of gaan we andere digitale leermaterialen ontwikkelen?
• De kosten van leermaterialen maken in ons land maar een beperkt deel uit van de totale studiekosten. In 2017 berekende het Nibud deze kosten op € 58 per maand. Dat is een fractie van de materiaalkosten die in het onderzoeksartikel worden genoemd. Aan collegegeld is men € 173,50 per maand kwijt. De invloed van de kosten van leermaterialen is op de toegankelijkheid van het onderwijs is in ons land waarschijnlijk geringer dan in de VS.
• De toegankelijkheid van het hoger onderwijs wordt door diverse factoren beïnvloed (sociale omgeving, hoogte collegegeld, stelsel van studiefinanciering, enzovoorts). Open educational resources kunnen daar een bescheiden bijdrage aan leveren. Dat moeten we echter niet nalaten. Maar het is waarschijnlijk niet de ‘silver bullet’ van een meer toegankelijk hoger onderwijs. ‘Silver bullets’ voor knelpunten van ons onderwijs bestaan namelijk niet.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.