Is leertechnologie stiekem conservatief?

Alfie Kohn stelt kritische vragen over de manier waarop technologische innovaties, vooral binnen het onderwijs, ons aanzetten tot individuele aanpassing aan problemen in plaats van de onderliggende oorzaken van deze problemen aan te pakken. Leertechnologieën zouden stiekem erg behoudend zijn. Ik vind hier wat van.

Veel van deze technologieën worden volgens Kohn gepresenteerd als oplossingen die ons helpen buiten bestaande kaders te denken. In werkelijkheid weerhouden ze ons volgens hem ervan de bestaande systemen zelf te bevragen of te veranderen.

Kohn verwijst daar naar een observatie van technologiecriticus Evgeny Morozov dat veel tech-producten slechts gericht zijn op het verlichten van onze persoonlijke ‘ellende’, in plaats van samen te werken om de diepere oorzaken van die problemen te adresseren. Als voorbeeld noemt Morozov een app die forenzen beloont voor het vermijden van piekuren in het openbaar vervoer, in plaats van te zoeken naar structurele verbeteringen in het vervoerssysteem zelf.

In het onderwijs ziet Kohn een soortgelijk fenomeen. Ondanks de nadruk op ‘disruptie’ en innovatie, zorgen leertechnologieën vaak voor een voortzetting van traditionele manieren van lesgeven en traditionele onderwijssystemen. Veel van deze ‘oplossingen’ richten zich volgens hem op efficiëntie en personalisering, maar gaan voorbij aan fundamentelere vragen over de aard van leren en het curriculum zelf. Leertechnologieën gaan nog steeds uit van leren als informatie overdragen in plaats van leren als betekenis creëren, zo stelt de auteur.

Kohn betoogt dat de focus vaak ligt op hoe kennis efficiënter kan worden overgedragen of hoe leerstof persoonlijker kan worden gemaakt, terwijl de diepere vragen niet worden gesteld. Waarom wordt bepaalde leerstof überhaupt opgelegd?

Kohn wijst er ook op dat veel van deze technologieën, die de ambitie hebben het onderwijs te verbeteren, tegelijkertijd grote technologiebedrijven toegang geven tot waardevolle gegevens over de lerende. Hij vraagt zich af of het uiteindelijke doel niet moet zijn dat lerenden ideeën diepgaand begrijpen. In plaats daarvan zouden leertechnologieën gericht zijn op het simpelweg onthouden van feiten of het opleuken van het leerproces met technologische snufjes.

Alfie Kohn benadrukt het belang om de grotere, systeembrede problemen in het onderwijs te herkennen en aan te pakken. Het versterken van individuele vaardigheden zoals veerkracht en doorzettingsvermogen kan nuttig zijn, maar het is minstens zo belangrijk om kritisch na te denken over de structurele aspecten van het onderwijs en hoe deze van invloed zijn op lerenden.

In Kohn’s visie moeten docenten en beleidsmakers zich niet alleen richten op het vinden van oppervlakkige oplossingen of het introduceren van nieuwe technologieën. Het gaat er om dat zij fundamentele vragen stellen over het doel van het onderwijs en de beste manieren om dit doel te bereiken.

Mijn opmerkingen

• Alfie Kohn maakt m.i. een karikatuur van bestaande leertechnologieën. Veel leertechnologieën zijn wel degelijk gericht op het mogelijk maken van belangrijke didactische principes zoals het verzorgen van gestructureerde en uitdagende instructies, het activeren van voorkennis of het actief verwerken van leerinhouden. Het kan overigens best zijn dat Kohn een visie op onderwijs en leren heeft, waarin dergelijke didactische principes geen belangrijke plek hebben.
• Leertechnologieën zijn inderdaad vaak best behoudend van aard. Dat hoeft niet erg te zijn als zij daarmee aanpakken faciliteren die onderbouwd zijn met (praktijk)onderzoek. Tegelijkertijd zou je mogen verwachten dat leertechnologieën nieuwe technologieën met toegevoegde waarde -zoals generatieve AI- snel adopteren. Dat gebeurt lang niet altijd. Loopt men echter erg achter, dan verliest men marktaandeel.
• Ontwikkelaars van leertechnologieën hebben inderdaad weleens de mond vol van ‘disruptie’ en innovatie, terwijl hun oplossing allesbehalve ‘disruptief’ is. Zij zouden beter een minder grote broek kunnen aantrekken.
• Als leertechnologieën een onderwijsvisie hebben die niet matcht met de dominante onderwijsvisie van instellingen, dan zal men geen sterke marktpositie verwerven. Het is dus begrijpelijk dat ontwikkelaars van leertechnologieën niet te sterk afwijken van het onderwijs dat gebruikelijk is.
• Het is de vraag of het de taak en verantwoordelijkheid is van ontwikkelaars van leertechnologie om fundamentele vragen te stellen over het onderwijs. Liever niet, zou ik zeggen. Dit wil niet zeggen dat die fundamentele vragen over het onderwijs niet gesteld moeten worden.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.