Integreer leren en onderwijsontwikkeling bij de invoering van technology enhanced learning

Het onderwijs zet fors in op ICT in het onderwijs. Het gebruik van leertechnologie wordt steeds meer als strategisch belangrijk beschouwd. De ondersteuning van medewerkers lijkt echter achter te blijven bij deze ambities. Ik wil een aantal tips geven hoe je leren en onderwijsontwikkeling op een efficiënte manier kunt vormgeven.

Volgens Dian Schaffhauser voldoet ‘technology enhanced learning’ nog niet aan de hooggespannen verwachtingen. Dat blijkt wederom uit recent Amerikaans onderzoek. De onderzoekers concluderen dat er sprake is van een ‘disconnectie’ tussen de impact van ICT die bestuurders voor ogen hebben en de realiteit hoe ICT het het onderwijs verandert.

Een veel genoemde reden is onvoldoende ondersteuning van docenten, terwijl op dit terrein deskundige docenten cruciaal worden gevonden voor een succesvolle toepassing. Het onderzoeksrapport, waarover Schaffhauser schrijft, laat zien dat er nogal wat schort aan professionalisering en ondersteuning (onvoldoende effectief, te kleinschalig). Andere knelpunten zijn overigens onvoldoende betrokkenheid bij beslissers en weinig tevredenheid met courseware.

Het onderzoeksrapport formuleert ook enkele aanbevelingen (wees realistisch, meet de impact en communiceer erover, probeer via “buying power” de markt te beïnvloeden”, bereid docenten voor op een succesvolle toepassing).

Ik herken de kritiek op onvoldoende ondersteuning van docenten. Er wordt te weinig prioriteit aan gegeven, en de leeractiviteiten zijn te vaak een eenmalige gebeurtenis in plaats van onderdeel van een breder proces.

Het kan echter ook anders. Via een tweet van het Lectoraat Beroepsonderwijs van de Hogeschool Utrecht heb ik een artikel gelezen over een professionaliseringstraject bij deze hogeschool. In het kader van de Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheden zijn leerwegen in samenwerking met de beroepspraktijk, met de docenten, ontwikkeld.

Zo heeft men curriculumdagen geïntegreerd in de leerlijn Onderwijs, Ontwerpen, Uitvieren en Beoordelen. Dat betekent dat docenten werken aan curriculumontwikkeling en aan hun deskundigheid (werkend leren). Teamleden wisselen daarbij, meer dan ooit, ervaringen met elkaar uit en weten elkaar te inspireren. Docenten doen overigens ook assessments waarbij gekeken wordt of ze het beoogde niveau hebben behaald. Verder is er sprake van het regelmatig peilen van de ontwikkeling en het geven van feedback. Docenten kunnen ook zelfstandig leren en alleen het assessment doen of vrijstelling vragen op basis van ervaringen.

Deze benadering sluit aan bij mijn favoriete vorm van professionalisering. Ik verzorg ook workshops en presentaties. Deze kunnen een zinvolle functie hebben, met name als het gaat om het prikkelen of motiveren. Ze krijgen echter vaak geen structureel vervolg. Dat is jammer. Een meer uitgebreide aanpak levert meer op.

Tijdens zo’n aanpak maken we aan de hand van een stappenplan een nieuwe ontwerp of een bijgesteld ontwerp van, bijvoorbeeld, een cursus. Tegelijkertijd leren de aanwezigen om met een didactische bril te kijken naar leertechnologieën.

Een dergelijke aanpak kost best wel wat tijd (ongeveer twee dagen), maar dan heb je ook een bruikbaar resultaat. Lees bijvoorbeeld mijn ervaringen met een tweedaagse met medewerkers van Toll-net (en het resultaat). Op basis van mijn ervaringen wil ik enkele aanbevelingen formuleren voor zo’n aanpak.

• Geef een kleine groep gemotiveerde docenten/ontwikkelaars een substantieel aantal dagdelen om hier aan te werken. We zijn vaak geneigd om beschikbare uren voor ontwikkeling over een grote groep docenten te verdelen, terwijl een deel van deze docenten nog niet overtuigd is van de zinvolheid van de verandering. Deze versnippering heeft vaak onvoldoende resultaat omdat een dergelijk proces een behoorlijke incubatietijd nodig heeft.
• Laat de groep aan een duidelijke en afgebakende opdracht werken. Bijvoorbeeld: maak een herontwerp van cursus X waarbij minimaal 40% van de leeractiviteiten online plaatsvinden, waarbij lerenden actief leren en deels in eigen tempo kunnen studeren. Ik weet: het gebruik van online leren is geen doel op zich, maar ontwikkelaars hebben op dit gebied wel sturing nodig om echt kritisch na te gaan denken over het gebruik van leertechnologie.
• Spreek met de ontwikkelgroep een resultaat af. Wat verwacht je van hen? Er is bij docentprofessionalisering vaak sprake van een hoge mate van vrijblijvendheid. Net als bij leerlingen en studenten, werkt dat over het algemeen niet goed.
• Denk goed na over de groepsgrootte. Verschillende expertises kunnen elkaar versterken. Aan de andere kant hebben grotere groepen meer tijd nodig om tot resultaat te komen, Een groep van drie deskundige en gemotiveerde personen heeft vaak minder tijd nodig voor onderlinge discussies. Je kunt mensen ook individuele opdrachten geven waarna je vervolgens elkaar feedback geeft en de verbinding gaat realiseren.
• Zorg voor een procesbegeleider. Deze persoon -en dat kan ook een collega zijn- zorgt ervoor dat de groep focus houdt op de opdracht. Als je docenten bij elkaar zet, gebruiken ze de tijd vaak voor andere dingen. Hoe vaak komt het niet voor dat een subgroep bij de lang niet altijd zinvolle plenaire terugkoppeling zegt dat men aan de opdracht niet is toegekomen, maar het wel over zinvolle onderwerpen heeft gehad?
• Zorg voor een leerzame omgeving. Waarom zouden alleen managers extern mogen vergaderen? Kom letterlijk los van je werksituatie waar je niet wordt afgeleid door belangrijke zaken. Zorg voor goede faciliteiten, prima koffie en een lekkere lunch. en/of avondeten. Zorg ook voor beweging, bijvoorbeeld door gezamenlijk na de lunch te wandelen waarbij je nadenkt over een vraag.