Informatie- en communicatietechnologie hebben binnen het middelbaar beroepsonderwijs tot dusver vooral gezorgd voor versterking van het onderwijs, in plaats van vernieuwing. Er zijn m.i. echter vijf belangrijke ontwikkelingen die innovatie noodzakelijk maken, waarbij ICT een belangrijke faciliterende en versnellende rol kan spelen.
Vandaag heb ik een keynote verzorgd tijdens dé conferentie voor onderwijsvernieuwing en ICT. Ik ben begonnen met een korte terugblik naar de tijd dat ik bij BVEnet werkte. Die organisatie had als doel: het bevorderen van het gebruik van internettechnologie binnen het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie.
We hadden toen de ambitie om met behulp van technologie het onderwijs te transformeren. Volgens mij is die ambitie niet waargemaakt. Het MBO is er m.i. wel ingeslaagd om het onderwijs te versterken met behulp van ICT.
Sinds die tijd hebben we wel veel technologische innovaties de revue zien passeren:
- Breedbandtechnologie is breed geadopteerd.
- Mobiele technologie is de normaalste zaak van de wereld geworden, vooral de smartphone.
- Elektronische leeromgevingen zijn op grote schaal ingevoerd.
- Sociale media worden intensief gebruikt.
Er is echter meer nodig dan technologie om ICT op een zinvolle manier in te zetten voor leren. Juist het samenspel van veranderende opvattingen over leren en technologische ontwikkelingen bepalen hoe we ICT voor leren gaan inzetten.
In de tijd van BVEnet wordt vooral gewezen op de infrastructuur, en op organisatorische veranderingen die noodzakelijk zouden zijn om ICT in het onderwijs in te voeren. Inmiddels wijs ik op machtsverhoudingen en belangen, leiderschap en strategie, infrastructuur en systemen, curriculum, mensen en cultuur, en processen en organisatie (waarbij ook nog eens rekening gehouden moet worden met een specifieke context).
Bovendien heb je ook te maken met diverse niveaus, als het gaat om ICT en leren. Op het niveau van de les en de leersituatie is best het één en ander in de loop der jaren veranderd. Denk aan de flipped classroom. Maar het is de vraag of dat ook het geval is met de hogere niveaus. Het curriculum, de organisatie en het beleid van het MBO zijn m.i. als gevolg van ICT nauwelijks veranderd (wel als het gaat om wet- en regelgeving, bijvoorbeeld). Bij andere maatschappelijke sectoren is dat wel het geval (denk aan de muziekindustrie).
Volgens mij zijn er wel redenen om de ontwikkeling van versterking naar verandering door te maken. Ik denk dat daarbij ook vooral sprake is van kansen voor het MBO. Ik zie dan vijf belangrijke trends, waarbij ICT een belangrijke rol kan spelen. Deze ontwikkelingen heb ik de revu laten passeren:
1. Integrale beroepsvorming.
De arbeidssocioloog Albert Mok stelde een aantal jaren geleden dat het bij het MBO om meer gaat dan goed vakmanschap. Hij pleit er voor om op een geïntegreerde manier aandacht te besteden aan beroepsethiek, beroepscultuur en aan vakmanschap. Je bent immers pas een goed vakman als je méér kunt dan het vasthouden van een hamer of koksmes. Het gaat ook om het tonen van respect voor klanten, collega’s en je omgeving. Of om op durven komen voor je eigen positie, en de belangen van je collega’s.
Je kunt hier natuurlijk op school of tijdens de beroepspraktijkvorming aandacht aan schenken. Maar je kunt ook via sociale media netwerken met vakgenoten creëren en daarbinnen op een informele manier je verder verdiepen in aspecten rond de beroepscultuur. Door deze netwerken kom je in aanraking met veel meer mensen, dan binnen je eigen stagebedrijf of school. Door in aanraking te komen met meerder perspectieven ontwikkel je zelf ook een breder kijk op je eigen vakgebied.
Bij integrale beroepsvorming hoort ook het faciliteren van werkplek leren met behulp van ICT. Vandaag de dag beschikken we over draadloze en mobiele technologie die werkplek leren, ook samen met anderen, kunnen faciliteren. In de nabije toekomst beschikken we echter over draagbare technologie oftewel wearable computing die nog makkelijker maakt om altijd en overal te leren, als we dat willen. Smart watches en technologieën als Google Glass (en vooral diens opvolger) maken online leren in authentieke contexten mogelijk. En ongetwijfeld worden er ook serious games en simulaties ontwikkeld voor virtual reality technologieën als de Oculus Rift.
2. Talenten benutten
De tweede trend heeft te maken met het beter benutten van talenten. Op dit moment maakt het onderwijs onvoldoende gebruik van de talenten die jongeren hebben. Lerenden hebben verschillende leerbehoeften, leervoorkeuren en ambities. Nog steeds slagen we er onvoldoende in om op een effectieve manier rekening te houden met individuele verschillen in niveau en tempo. Twee technologische ontwikkelingen zullen het onderwijs daar steeds beter voor toerusten. In de eerste plaats adaptieve technologie die veel beter dan nu rekening kan houden met bijvoorbeeld niveau en tempo, met waar lerenden goed en minder goed in zijn.
Op de tweede plaats learning analytcs. Learning analytics wordt dan gebruikt om het onderwijs verder te verbeteren en te personaliseren. We verzamelen namelijk dankzij het gebruik van ICT heel veel data. Die data wordt geanalyseerd en gevisualiseerd. Daardoor zijn we in staat patronen in educatieve data te herkennen, en terug te koppelen naar de organisatie, naar de docent en naar de lerende.
3. Meer lerenden bereiken
Het onderwijs speelt binnen de postindustriële netwerksamenleving een cruciale rol. Met name ook om werknemers in staat te stellen bij te blijven op hun vakgebied. We zullen ook meer lerenden moeten bereiken. Massive Open Online Courses kunnen hiervoor een geschikte manier van leren zijn. MOOCs hebben op dit moment een hoog hype gehalte, maar toch hebben ze potentie om de toegankelijkheid van opleiden en leren te vergroten. Voor het MBO denk ik daarbij aan het gezamenlijk ontwikkelen en beschikbaar stellen van online leermaterialen. Vervolgens kunnen MBO-instellingen deze materialen gebruiken in combinatie met face-to-face bijeenkomsten. Je moet deze MOOCs dan niet vergelijken met gewone cursussen. Ook betekent de ‘C’ van ‘MOOC’ dan eerder ‘content’ dan ‘cursus’.
4. Meer uitdagend onderwijs
Onderzoek laat zien dat een aanzienlijke groep jongeren zich onvoldoende uitgedaagd voelt door het onderwijs. Zie ook de tweede ontwikkeling. Internettechnologie biedt m.i. de mogelijk om lerenden meer uit te dagen. Bijvoorbeeld om meer authenticiteit binnen het schoolse leren in te brengen. Dat kan bijvoorbeeld door simulaties, door kenmerken van games toe te passen binnen leermaterialen (zoals niveaus of badges), door online videos met toetsvragen te combineren, of door feedback te verbeteren en op een betere manier te gebruiken. Bijvoorbeeld doordat je bepaalde vragen goed moet hebben voor je naar een volgend niveau mag.
5. Jongeren leren omgaan met ICT, leren leren met ICT
Een jaar of tien geleden geloofden we nog in het fenomeen van de digital native of de net-generation: jongeren die groot geworden zijn met internettechnologie en deze technologie ‘van nature’ gebruiken. Deze opvatting bleek een ‘broodje aap’ te zijn, ook al blijft een bepaalde groep mensen hardnekkig aan deze mythe vast te houden. Onderzoek laat echter zien dat jongeren helemaal niet zo bedreven zijn in het effectief gebruiken van nieuwe media en massa’s informatie. Zij zullen als beginnend beroepsbeoefenaar en als burger binnen onze kennisintensieve samenleving wel steeds meer en beter gebruik moeten maken van ICT. Aan het onderwijs de schone taak hen voorbereiden op deze bekwaamheid. Daarnaast zullen jongeren sociale media en mobiele en draagbare technologie steeds vaker moeten gebruiken om bij te blijven op hun vakgebied of, zoals gezegd, voor integrale beroepsvorming. Volgens mij is dit ook voor ZZP-ers een belangrijke manier om een leven lang te leren. We zullen lerenden daarom moeten leren ICT te gebruiken voor het creëren van een persoonlijke leeromgeving.
Hieronder vind je de slides van mijn presentatie.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Een reactie