Hoe belangrijk is uniformiteit en structuur van de opbouw van een leereenheid binnen een digitale leeromgeving?

In deze blogpost betoog ik dat uniformiteit en structuur van de opbouw van een leereenheid binnen een digitale leeromgeving zeer belangrijk zijn. Ik illustreer ook aan de hand van een voorbeeld hoe je een dergelijke uniformiteit en structuur kunt aanbrengen.

Ik vind uniformiteit en structuur van de opbouw van een leereenheid zo vanzelfsprekend dat ik er vaak snel ‘over heen stap’. Toch merk ik dat leereenheden binnen een digitale leeromgeving vaak weinig uniform en gestructureerd worden ingericht.

Een leereenheid is een afgebakend stuk onderwijs of opleiding gericht op een leerdoel. Het omvat een verscheidenheid van voorgeschreven activiteiten, beoordelingen, diensten en ondersteunende faciliteiten die door docenten, tutoren, studieloopbaanbegeleiders, praktijkopleiders en andere medewerkers worden verstrekt. Een leereenheid is vaak de representatie van een cursus, module, vak, project of ‘challenge’. Binnen een digitale leeromgeving wordt vaak de term ‘cursus’ (‘course’) gebruikt. (Bron).

Bij online en blended learning zijn het meestal docenten die een dergelijke leereenheid binnen een digitale leeromgeving inrichten. Digitale leeromgevingen geven docenten daarbij veel vrijheid. Docenten kunnen bronnen en leeractiviteiten naar eigen inzicht toevoegen. Voorbeelden van bronnen zijn rijk opgemaakte pagina’s (waarin bijvoorbeeld afbeeldingen of video’s zijn geïntegreerd), documenten of hyperlinks. Voorbeelden van leeractiviteiten zijn tests of inleveropdrachten.

Uniformiteit en structuur: waarom?

Docenten zijn vrij in de manier waarop en de volgorde waarin bronnen en leeractiviteiten kunnen worden toegevoegd. Toch is het belangrijk daar als docententeam afspraken over te maken en sjablonen of templates te gebruiken die uniformiteit en structuur bieden. Ik heb daarvoor een aantal redenen.

1. De auteurs van het boek Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek noemen duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie één van de bouwstenen van een effectieve didactiek. Lerenden moeten begrijpen wat er moet worden geleerd. Ze benadrukken het belang van structuur en afgebakende lesfasen. Het is belangrijk dat de lerende snel een overzicht heeft wat er in de leereenheidd aan de orde komt.
2. Als je niet of niet dikwijls bij elkaar komt (online of fysiek) dan is het van extra groot belang dat de structuur transparant en helder is. Het maken van een transparante en heldere structuur helpt lerenden zeer bij het effectief en efficiënt studeren. Als lerenden lang moeten zoeken waar zij leermaterialen en leeractiviteiten kunnen vinden dan kan dit het leren behoorlijk belemmeren. Het leidt tot een onnodig grote cognitieve belasting.
3. Als de leereenheid binnen de digitale leeromgeving helder gestructureerd is ingericht, dan hoeft de docent daar tijdens de les minder aandacht aan te besteden. Er is meer tijd voor verdiepende instructie en actieve verwerking.
4. Uniformiteit bevordert herkenbaarheid voor lerenden. Het belang hiervan is extra groot als lerenden ook nog eens in eigen tijd en tempo kunnen leren en als men bijvoorbeeld kan starten met leren wanneer dat de lerende uitkomt.
5. Onderzoek laat zien dat lerenden zich irriteren aan als docenten een digitale leeromgeving op een heel verschillende manier inzetten. Het kost lerenden veel tijd om zich te oriënteren op een divers gebruik. Deze tijd kunnen zij beter anders gebruiken.
6. Digitale leeromgevingen worden weleens vergeleken met Netflix. Die vergelijking gaat op tal van aspecten mank. Maar niet als het gaat om het gemakkelijk kunnen vinden van content. Netflix is daar sterk in, mede dankzij een uniforme en eenduidige structuur. Eén op de vier lerenden schijnt te worstelen met het vinden van relevante leerinhouden.

Uniformiteit en structuur: hoe?

Digitale leeromgevingen zijn meestal bij uitstek geschikt om je onderwijs zeer gestructureerd aan te bieden. Je kunt leereenheden duidelijk indelen, werken met deadlines of verwerkingsactiviteiten koppelen aan bronnen.

In 2012 heeft oud-medewerker Gerard van den Boom van de Open Universiteit  ‘Ontwerpen met modellen’ geschreven: Ontwerpen_met_modellen_IpO (pdf). Daarin beschrijft Gerard onder meer een aantal varianten van een ‘elektronisch werkboek’ + bronnenmodel (zoals de studietaakvariant of de studieadviesvariant), en een aantal andere specifieke didactische aanpakken (zoals het 4C/ID-model of het VGO-Model). Hij laat zien hoe je die modellen kunt vormgeven binnen digitale leeromgevingen. Deze modellen bevorderen uniformiteit en structuur.

Laat ik e.e.a. illustreren aan de hand van een cursus binnen Canvas. Systemen zoals Brightspace, ItsLearning en Moodle hebben trouwens vergelijkbare mogelijkheden.

Binnen een cursus in Canvas heb je de mogelijkheid om diverse bronnen en leeractiviteiten te gebruiken. Je kunt deze bronnen en activiteiten eerst toevoegen en daarna gaan ordenen. Je kunt ook direct naar die bronnen en activiteiten gaan, via het menu links.

 

Je ziet aan de doorgestreepte oogjes echter dat ik die opties meestal op ‘niet zichtbaar’ voor de lerende heb gezet. Ik wil namelijk dat de lerende via ‘modules’ naar de structuur gaat. Dit is dus een afspraak die je binnen je docententeam moet maken (zet bijna alle opties op ‘niet zichtbaar’).

Verder zie je dat deze leereenheid een weekindeling heeft. Spreek als docenteteam af welke structuur jullie hanteren (weekindeling, thematische indeling, studietaken met opdrachten, indeling volgens het 4C/ID model, enzovoorts). Je gebruikt binnen Canvas de modules om deze structuur aan te brengen.

Lerenden moeten per week bronnen bestuderen en activiteiten uitvoeren. Week 1 bevat standaard een introductie op de leereenheid/cursus. Dat is ook een afspraak die je moet maken. Je kunt ook afspreken dat elke module start met een beschrijving van leerdoelen.

Als je op een bron klikt, dan kom je bij de leerinhoud terecht. Hieronder zie je een voorbeeld van een pagina tekst en video.

Je kunt binnen digitale leeromgevingen vaak templates of sjablonen ontwikkelen en docenten deze beschikbaar stellen om hun eigen leereenheid samen te stellen. Het gebruik van sjablonen/templates in combinatie met afspraken in teamverband bevorderen dan meer uniformiteit en structuur. Dit komt de kwaliteit van online en blended learning ten goede.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.