Op verzoek van hoofdredacteur Louis Hilgers heb ik voor het Kennisnet e-zine Docent VO (jaargang 12, nummer 1) onderstaande column geschreven.
Aan het begin van deze eeuw werkte ik bij één van de eerste application service providers in Nederland. Klanten konden gebruik maken van software die bij ons geïnstalleerd was. Wij zorgden voor beheer en onderhoud, en gaven advies. Het idee was ook dat klanten -net als bij stroom- zouden betalen naar gebruik. Dezelfde applicatie werd door meerdere klanten gebruikt. Eén van de diensten was een leermanagementsysteem, en daar hield ik me als adviseur mee bezig.
Het viel toen niet mee om klanten te vinden die met deze aanpak in zee wilden gaan. Vandaag de dag is dat anders en is het concept "Software as a Service" "heet" (ik probeer de Engelse taal zo veel mogelijk te vermijden; anders had ik "hot" geschreven).
"Software as a Service" (SaaS) wordt ook wel eens "cloud computing" genoemd, maar daar ben ik het niet mee eens. "Cloud computing" -internet wordt vaak uitgebeeld als een wolk- gaat volgens mij namelijk een stap verder. Bij SaaS ligt de nadruk op het "huren" van applicaties, zoals een elektronische leeromgeving. Bij "cloud computing" gaat het vooral ook om dataopslag. Je kunt allerlei typen bestanden (zoals tekstbestanden, e-mail, foto's, muziek en video) bij een bedrijf als Amazon of Google opslaan. Via internet zijn deze bestanden dan toegankelijk, en kun je ze gedeeltelijk ook delen met anderen. Google Docs is daar een voorbeeld van. Een ander verschil met SaaS is dat SaaS zich vooral richt op organisaties, terwijl "cloud computing" ook gebruikt kan worden door individuen.
Wat betekent dit voor het onderwijs? Als school kun je al je software en dataopslag uitbesteden. Je hoeft dan alleen maar te zorgen voor een breedband internet en een browser. Je hebt geen 'zware' computers of laptops meer nodig, maar goedkope -uitgeklede- apparaten (zoals de populaire netbook), met alleen een browser. ICT-beheer hoeft geen applicaties meer te beheren (behalve de browser), en alleen te zorgen voor een goede internetverbinding. Het beheer van de apparaten is ook minder complex, en hoeft dus minder te kosten. Te mooi om waar te zijn? Te mooi om waar te zijn.
Bedrijven die diensten rond de computerwolk aanbieden richten zich vooral op software die op grote schaal wordt gebruikt, zoals tekstverwerkers en elektronische leeromgevingen. Het onderwijs maakt gebruikt van veel, specifieke, applicaties die commercieel niet interessant genoeg zullen zijn om als webservice aan te bieden. Ook zijn er zeer zware applicaties in gebruik die zelfs met een zeer brede breedband nauwelijks op een goede manier toegepast kunnen worden (ik denk aan AutoCad bij technisch onderwijs). Je zult binnen het onderwijs, verwacht ik, altijd de beschikking moeten hebben over applicaties in eigen beheer. En een 'èn èn'-situatie op dit gebied kan duur zijn.
Verder zal de internetverbinding nog zwaarder belast worden, en een grotere investering vragen. Je doet namelijk alles via internet (nou ja, bijna alles). En als de internetverbinding er lange tijd uit klapt -onlangs nog rond de Middellandse Zee gebeurd- dan kun je de school dus een poos sluiten. Leerlingadministratiesystemen kunnen immers niet meer worden gebruikt, digitale lesmateriaal staat onaangeroerd in de wolk en beleidmakers zijn niet meer in staat nieuwe plannen te schrijven (iets wat sommigen een zegen zullen vinden).
En denk ook eens aan het migratievraagstuk (van data, niet van mensen). Je moet voorkomen dat je afhankelijk wordt van een computerwolk-bedrijf. Dat betekent dat je moet zorgen dat de data naadloos overgezet kan worden naar een andere wolk. ICT-beheer zal dit moeten bewaken. Ook zullen onze geliefde techneuten er voor moeten zorgen dat de extern beheerde software ook daadwerkelijk op een veilige manier binnen de school gebruikt kan worden. Bepaalde software is 'hack'-gevoelig.
Zo zijn er nog meer vraagstukken waar je als school een antwoord op moet hebben. Denk bijvoorbeeld aan het eigenaarschap van de data: willen docenten bestanden in de wolk plaatsen? En weten we precies hoe de wolk er uit moet zien?
"Cloud computing" is op dit moment vooral een roze wolk voor de eindgebruiker die bereid is data "op internet" op te slaan. Voor hen biedt "cloud computing" vooral gebruikersgemak. Voor scholen is het geen donderwolk, maar vooralsnog wel laaghangende sluierbewolking die moet verdwijnen wil sprake zijn van een volwaardig alternatief voor applicaties en dataopslag in eigen beheer. (Meer info)
Wilfred Rubens
Wilfred Rubens houdt zich sinds eind 1995 bezig met het gebruik van
internet-technologie binnen leersituaties. Hij is werkzaam als senior
beleidsmedewerker bij Gilde Opleidingen, adviseur, redactielid e-learning.nl en edublogger.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Ontzettend toepasselijk voor de situatie op mijn school. Wij gaan over een maandje over op zo’n SaaS. Al onze leerlinggegevens worden online geplaatst in een leerlingvolgsysteem. Ook maken we gebruik van Google Apps. We houden er een risicovol ICTplan op na. Maar het werkt zo veel beter dan wat we hadden. We willen niet meer terug.
Cloud computing. Ik zag die term al zo dikwijls opduiken. Dankzij deze column begrijp ik hem beter. (Nu, ik heb ook genoten van de literaire kwaliteiten van de tekst die op wolken ‘speelt’, van donder- tot roze wolk. Dat geeft het lezen een meerwaarde van aantrekkelijkheid. De column als tekstsoort is immers ook een literair genre.