E-learning, return on investment en loze beloftes

Veel beslissers binnen organisaties kiezen voor ‘e-learning’ omdat het zou leiden tot een goedkopere manier van leren en ontwikkelen. Zij laten zich daarbij helaas vaak leiden door loze beloften. Een in meerdere opzichten risicovolle ontwikkeling.

Return on investment is de opbrengst van een investering die je hebt gedaan. Stel je investeert 1000 euro in de ontwikkeling en verkoop van een product. Vervolgens leidt dat tot een opbrengst van 1500 euro. De ROI is dan 1500/1000 = 1,5. Vaak wordt ook nog aangegeven in welke hoeveelheid tijd de ROI is bereikt.

Bij de argumentatie om e-learning in te zetten wordt ‘ROI’ ook dikwijls van stal gehaald. Vaak op een zeer ongenuanceerde manier, zoals de blogpost 10 Ways ELearning Maximizes ROI van Origin Learning laat zien.

De samenstellers bedoelen het goed. Ze wijzen op het belang van een goede leercultuur en op het perspectief van leren als een investering.

Vervolgens gaan ze echter heel erg kort door de bocht. E-learning zou minder tijd kosten dan klassikale trainingen, maar net zo effectief zijn. Dankzij e-learning zou je reis- en verblijfskosten besparen, terwijl werknemers ook minder vaak van de werkplek afwezig zijn. Verder zouden krachtige auteurstools ontwikkelaars in staat stellen op een goedkope manier e-learning content te ontwikkelen, die bovendien van een gelijke kwaliteit zou zijn.

E-learning zou leren ook meer flexibel maken, terwijl je dankzij learning analytics gepersonaliseerd leren ook meer kunt faciliteren (argumenten die maar zeer ten dele in termen van ROI zijn uit te drukken). En e-learning zou kunnen helpen de klanttevredenheid en de tevredenheid van medewerkers te vergroten. Als klap op de vuurpijl zou e-learning ook leiden tot meer engagement en effectiever leren.

Met uitzondering van het argument van learning analytics, zijn dit argumenten die ‘e-learning evangelisten’ al een jaar of 15 prediken. Terwijl deze blijde boodschap lang niet altijd op waarheid blijkt te berusten. Ik verbaas me er eigenlijk over dat dergelijke bijdragen nog steeds worden gepubliceerd. Hoe zit het met het lerend vermogen van deze predikers?

Je hebt namelijk kwalitatief goede manieren van e-learning, en kwalitatief slechte manieren van e-learning. Net zo goed als dat de kwaliteit van klassikaal opleiden (en ook ‘blended’ learning) sterk kan variëren. Verder valt in dit verband op dat de auteurs geen rekening houden met meer informele vormen van leren, die vooral tijd maar nauwelijks geld kosten (uiteraard is tijd ook geld). Het is in elk geval onzinning om ‘e-learning’ en ‘klassikaal opleiden’ in z’n algemeenheid te vergelijken.

Daar komt bij dat het bij ROI complex is om alle variabelen nauwgezet in berekeningen mee te nemen. Bovendien zijn lang niet alle opbrengsten in geld uit te drukken (denk aan de voordelen van flexibilisering).

Een derde belangrijke argument is dat de context van organisaties enorm kan verschillen. Binnen de ene organisatie mogen werknemers de gemiddelde tijd die zij aan e-learning geacht worden te besteden, compenseren. De verletkosten worden dus lang niet altijd gereduceerd. Ook zijn reis- en verblijfskosten niet altijd heel hoog.

Je moet dus heel goed definiëren wat je onder e-learning verstaat, en in kaart brengen of e-learning (eventueel gecombineerd met face-to-face leren) in jouw situatie een goedkopere manier van leren is. Op zich is het uiteraard wel belangrijk om investeringen en opbrengsten in  kaart te brengen, en mee te nemen in de besluitvorming. Maar: “It’s the context, stupid!”

En zelfs als ‘e-learning’ niet goedkoper is, kun je als beslisser andere argumenten hebben om te investeren in vormen van leren met behulp van ICT. Het voorspiegelen van loze beloften kan daarentegen alleen maar leiden tot teleurstellingen en vervolgens tot een gebrek aan acceptatie van e-learning. Dat is een groot risico omdat je als organisatie daardoor kansen gaat missen.