Doordacht ontwerp blended learning kent structuur, autonomie, ’teaching presence’ en ruimte voor niet-taakgebonden interactie

ScienceGuide doet verslag van een onderzoek van onderzoekers van de Universiteit Twente naar wat docenten en studenten verstaan onder ‘gemeenschapsgevoel’ dat zo belangrijk blijkt te zijn bij blended learning. Je haalt uit deze bijdrage m.i. een aantal bekende principes die je bij blended learning zou moeten toepassen, ook al gebeurt dat lang niet altijd. Bovendien kun je hieruit argumenten halen met betrekking tot taken die generatieve AI-toepassingen zou kunnen uitvoeren (of niet).

Blended learning kan leiden tot effectief leren, al kan het toepassen van een aanzienlijk deel online onderwijs ten koste gaan van het gemeenschapsgevoel. Dit gemeenschapsgevoel blijkt juist cruciaal voor een effectief blended learning-programma. De Twentse onderzoekers concluderen dat het creëren van een informelere, persoonlijkere omgeving en het aanbieden van groepsopdrachten belangrijke bijdragen zijn aan een groepsgevoel. Dit kun je onder meer bereiken door:

• Het creëren van een informele sfeer dankzij introducties via video, humor en gebruik van meerdere communicatiekanalen. ‘Stillere’ studenten werden erbij betrokken doordat zij anoniem bijdragen konden leveren.
• Sociale cohesie wordt bevorderd door het integreren van groepsopdrachten in het onderwijs. Bij groepsopdrachten kan groepsdynamiek echter ook een belemmerende factor zijn. Studenten missen dan een docent die kan interveniëren.
• Studenten beschouwen docenten als autoriteit in het leerproces en willen duidelijkheid en specifieke richting bij hun groepsopdrachten.
• e verwelkomende houding en persoonlijke gebaren van docenten maakten dat studenten het gevoel hadden dat docenten van vlees en bloed aanwezig waren. Dit bleek de belangrijkste factor die een gevoel van verbondenheid bevorderde.
• Studenten hebben behoefte aan een ‘docent-vrije ruimte’ (bijvoorbeeld via een WhatsApp-groep) en mogelijkheden om ook ‘vakoverstijgend’ met elkaar te werken. De fysieke campus zou ook een plek moeten zijn voor het hebben van sociale contacten.

De onderzoekers doen daarom aanbevelingen, zoals het vinden van een evenwicht tussen studenten vrijheid geven en hen de nodige richting bieden. Ook pleiten zij voor een instellingsbrede infrastructuur om het gemeenschapsgevoel te vergroten. Hierin kunnen docenten zich richten op pedagogische inspanningen. Onderwijsinstellingen kunnen actie ondernemen om studenten door verschillende vakken heen met elkaar verbinden. Ook pleiten de onderzoekers voor direct contact op locatie omdat bepaalde gesprekken zich daar beter voor lenen, en waarschuwen zij voor ‘Zoom-vermoeiheid’ (een zorgvuldige inzet van technologie voor communicatie is belangrijk).

Mijn opmerkingen

Dit onderzoek onderstreept wat al langer bekend is over het ontwerpen van effectieve manieren van blended learning. Tegelijkertijd worden deze geleerde lessen lang niet altijd in de praktijk gebracht.

• Garrison en Anderson benadrukken in hun Community of Inquiry-model het belang van ’teaching presence’. Dit kun je omschrijven als de bijdrage van een docent in een online leeromgeving om leerervaringen te faciliteren (bijvoorbeeld door het geven van instructie, het faciliteren van interactie tussen studenten, en het ondersteunen van studenten. Anno 2023 is het een interessante vraag in hoeverre een toepassing als ChatGPT in staat is ’teaching presence’ vorm te geven. Volgens mij schiet een dergelijke toepassing vooral tekort bij het creëren van een informele sfeer en het ondersteunen bij problemen met groepsdynamische processen. Wel kunnen dergelijke toepassingen een rol spelen bij instructies en cognitieve ondersteuning.
• Je zult als ontwerper van blended learning een balans moeten vinden tussen autonomie voor studenten en structuur. Beiden zijn belangrijk. Structuur (zoals een duidelijk overzicht van leeractiviteiten en deadlines) biedt houvast, autonomie motiveert.
• Je moet binnen je ‘blend’ ruimte geven voor niet-taakgebonden communicatie. Daar sluit het pleidooi van ‘docent-vrije ruimte’ bij aan. Er moet dus ook een balans zijn tussen aan- en afwezigheid van een docent.
• Het is opvallend hoe zeer studenten hechten aan de directe nabijheid van docenten. Dit heeft ook gevolgen voor het laten uitvoeren van docenttaken door AI-applicaties. Wat waarschijnlijk goed werkt is de samenwerking van een docent met AI bij het mogelijk maken van blended learning.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.