Docentprofessionalisering ICT en onderwijs via stealth professionalisering

Professionalisering van docenten op het gebied van ICT in het onderwijs is een cruciale succesfactor voor de adoptie van ICT in het onderwijs. In de praktijk krijgt deze docentprofessionalisering echter moeizaam vorm. Volgens mij kan ‘stealth professionalisering‘ helpen dit te verbeteren.

Op dit moment verkent SURF of samenwerking tussen Nederlandse universiteiten en hogescholen op het gebied van docentprofessionalisering rond ICT en onderwijs zinvol is en op welke punten deze samenwerking vorm kan krijgen (en of SURF daarbij een rol dient te spelen). In dit kader heeft gisteren een netwerkbijeenkomst over dit onderwerp plaats gevonden, waar ik aan deel heb genomen. Deze bijeenkomst heeft mij aan het denken gezet. En mijn gedachten wil ik graag met jullie delen.

De redenen waarom docentprofessionalisering op het gebied van ICT en onderwijs moeizaam van de grond komt, zijn eigenlijk al lang bekend. Ik noem er een paar:

• Een gebrek aan urgentie. Het doet nog niet echt pijn als we hier niet in investereren. Het vergroten van het studierendement is urgent, niet het gebruik van een elektronische leeromgeving of sociale media.
• Gebrekkige sturing en onderwijskundig leiderschap. Dit speelt vooral op het niveau van het opleidingsmanagement. Zij managen, maar geven dikwijls onvoldoende leiding.
• Gebrekkige randvoorwaarden (hoge werkdruk, weinig budget, ICT die nog steeds niet altijd stabiel en betrouwbaar is, enzovoorts).
• Belemmerende wet- en regelgeving (virtueel contact telt niet mee bij de contacttijd).

Daarnaast kun je je afvragen of de wijze waarop docentprofessionalisering vorm krijgt, effectief is:

• Leren is te vaak een gebeurtenis, in plaats van een proces.
• Er wordt onvoldoende gebruik gemaakt van de ervaringen van de docenten.
• Er wordt onvoldoende aangesloten op de onderwijspraktijk.
• De inhoud is dikwijls te technologie-gedreven.

Daarom pleit ik voor ‘stealth professionalisering’. Net zoals ‘stealth innovation‘ innoveren onder de radar is, is ‘stealth professionalisering’ ook niet als expliciete professionalisering op het gebied van ICT in het onderwijs zichtbaar. Dat betekent ook dat je geen aparte middelen hoeft aan te vragen voor professionalisering.

Bij ‘stealth professionalisering’ ga je uit van knelpunten in het onderwijs. Bijvoorbeeld het verbeteren van studieresultaten of het beter kunnen bedienen van excellente leerlingen, of leerlingen die moeite hebben bij te blijven. In feite is dit een complexe taak met leerdoelen, die aan de hand van het 4C/ID-model kan worden aangepakt.

Daarbij ga je uit van leertaken. Deze leertaken zijn gebaseerd op je didactiek. Bij het verbeteren van studieresultaten kan dat bijvoorbeeld zijn het ontwikkelen en inbedden van formatieve toetsen. Een deeltaakoefening is dan het formuleren van toetsvragen met feedback. Je kijkt ook welke gereedschappen je nodig hebt om deze toetsen te ontwikkelen en af te nemen. Dan pas komt technologie om de hoek kijken. Een hoorcollege over de theoretische achtergronden van het geven van feedback of een korte instructie over formatief toetsen met behulp van een online toetsapplicatie vormen dan bijvoorbeeld de ondersteunende informatie, terwijl een screencast over de werking van de toetsapplicatie procedurele informatie is.

Leertaken, ondersteunende informatie, procedurele informatie en deeltaakoefeningen vormen namelijk de vier componenten van het 4C/ID-model (ID staat voor instructional design).

Op deze manier is professionalisering geïntegreerd binnen onderwijsontwikkeling, -verbetering en -vernieuwing. De docenten leren ook voor een groot deel zelfgestuurd, van elkaar en van experts op het gebied van onderwijsontwikkeling en ICT in het onderwijs. Technologie komt daarbij ook geïntegreerd aan de orde.

Voorwaarde is wel dat de onderwijsontwikkelaars een beroep kunnen doen op experts op het gebied van onderwijsontwikkeling en ICT in het onderwijs.