Digitaliserings-sceptici hebben beperkte opvatting van digitalisering en onderwijs

Het afgelopen weekend verscheen in Trouw het artikel ‘Is kennis niet een beetje achterhaald?’ In dit artikel wordt ‘digitalisering van het onderwijs’ gekoppeld aan de (m.i. onzinnige) discussie of je kennis nog via onderwijs moet verwerven. Ik stoor me hier aan.

In het niet-vrij toegankelijke artikel van Leonie Breebaart wordt de vraag verkend wat de toegevoegde waarde van de klas in de 21ste eeuw is, nu we op Wikipedia en YouTube zo veel ‘kennis’ kunnen vinden. Breebaart refereert aan Platform Onderwijs2032 dat heeft gepleit voor minder nadruk op kennisoverdracht, en meer aandacht voor zaken als programmeren.

‘Digitaliserings-sceptici’ zoals Diederik Boomsma benadrukken het belang van deugden die kennis verwerven mogelijk maken, zoals nederigheid. Internet zou nederigheid niet stimuleren. Er wordt erkend dat digitale leermiddelen handig zijn, maar verder wordt vooral gewezen op de complexiteit van het hanteren van grote hoeveelheden informatie, op het verschil tussen kennis en informatie, op het afleidende karakter van technologie en op het op een effectieve manier ontwikkelen van kennis (waarbij men zich ook afzet tegen leren als een natuurlijk proces).

Ik deel de mening van deze critici dat onderwijs en leren niet vervangen kunnen worden door de beschikbaarheid van internet waar je tal van feiten kunt opzoeken. Eerlijk gezegd had ik gehoopt dat we die discussie, na alles wat is gezegd over het Platform Onderwijs2032, inmiddels wel achter ons konden laten. In een recent rapport over toekomstbestendig onderwijs (pdf) benadrukt Paul Kirschner bijvoorbeeld terecht het belang van een gedegen basiskennis waarmee de wereld te begrijpen is met daaraan gekoppelde domeinspecifieke vaardigheden om goed met die kennis om te gaan. Deze twee aspecten vormen dan de basis voor het ontwikkelen van “creativiteit, eigen analyse, kritische informatieverwerking, motivatie, vertrouwen in eigen kunnen, samenwerking, enzovoorts” zodat jongeren zich in een snel veranderende wereld kunnen aanpassen en gedijen. Een dergelijk fundament ontwikkel je niet door informatie online op te zoeken.

De bijdrage ‘Is kennis niet een beetje achterhaald?’ benadrukt verder ook het belang van kennis, begrip en creativiteit op het gebied van “de digitale realiteit” (zoals de macht van Google, de werking van algoritmen en filterbubbels; digitalisering als onderwerp, dus). Wat mij betreft horen hier ook vaardigheden en attitudes bij zoals het slim en sociaal omgaan met technologie of het voorkomen van afleiding.

Waar ik echter problemen mee heb, is de beperkte didactische opvatting van digitalisering van het onderwijs in deze bijdrage.

Leertechnologie faciliteert zo veel meer dan het ontsluiten van grote hoeveelheden informatie. Dankzij allerlei toepassingen kun je verschillende vormen van interactie faciliteren zoals zelftoetsen (interactie met content), simulaties, virtual reality (een menselijk lichaam bestuderen via de Hololens van Microsoft) of (peer) feedback. Je kunt dankzij online video bepaalde vaardigheden voordoen, zo vaak als lerenden er behoefte aan hebben. Ook is het mogelijk dat lerenden in eigen tempo kunnen leren en dat je beter kunt aansluiten op het niveau van lerenden (zonder dat sprake hoeft te zijn van sterk geïndividualiseerd onderwijs).

Verder kun je dankzij blogs, vlogs en e-portfolio’s reflectie ondersteunen. Of denk aan het doorbreken van de muren van de school dankzij experts die via tools als Skype in de klas geïnterviewd kunnen worden of dankzij het gebruik van virtual reality (een vluchtelingenkamp in Syrië virtueel bezoeken). En dan heb ik het nog niet gehad over de potentie van data voor de begeleiding en beoordeling van lerenden. Uiteraard kun je online leren ook slim combineren met face-to-face leren. Bij het gebruik van leertechnologie hoeven lerenden heus niet de hele dag achter een beeldscherm te zitten.

Toen ik me voor het eerst verdiepte in de mogelijkheden van internet voor leren (rond 1996), werd inderdaad de nadruk gelegd op het encyclopedische karakter ervan als relevantie voor het onderwijs. Inmiddels zijn we echter vele jaren verder en beschikken we over meer mogelijkheden en meer inzichten in de daadwerkelijke potentie van leertechnologie voor opleiden, onderwijs en leren. Wellicht dat ‘digitaliserings-sceptici’ zich hier ook meer in kunnen verdiepen?