De politieke correctheid van ICT als middel

ICT mag binnen het onderwijs best doel op zich zijn, en niet alleen een middel. Mensen die dit ontkennen, hebben een gebrekkig inzicht in de rol en betekenis van technologie. Dat stelt hoogleraar Wim Westera in een recent opiniërend artikel.

Het afgelopen weekend viel de laatste editie van het blad OnderwijsInnovatie in de bus. Een publicatie van de Open Universiteit die altijd wel artikelen bevat die de moeite waard zijn.

In deze uitgave stelt mijn collega Wim Westera vraagtekens bij het adagium dat ICT binnen het onderwijs nooit een doel op zich mag zijn, maar slechts als middel beschouwd mag worden. Westera noemt dit principe “poilitiek correct”, maar daarmee nog niet correct.

Zijn argumenten zijn:

1. ICT grijpt direct in op ons kenvermogen, ons denken. Het is geschikt en bedoeld voor het overdragen van betekenis. Het zijn dus cognitieve tools, en daarmee te vergelijken met boek, taal of wiskunde.
2. Omdat ICT ons in staat stellen onze gedachten vast te leggen en over te dragen, fungeren ze als accumulator van onze cultuur.
3. ICT draagt bij aan betekenis en maakt nieuwe menselijke uitdrukkingswijzen mogelijk. ICT stuurt volgens Wim Westera ons dagelijks denken en doen. Het maakt daarmee ook nieuwe vormen van leren en doceren, en dus didactiek, mogelijk. Hij meent zelfs dat niet de didactiek ICT bepaalt, maar dat ICT didactiek bepaalt.
4. Het onderwijs moet jongeren voorbereiden op functioneren in een ICT-rijke wereld. Daarmee is ICT ook een doel op zich. En aangezien kennis ook tot stand komt via interactie met deze ICT-rijke omgeving, is het noodzakelijk om ICT didactisch en inhoudelijk binnen het onderwijs te gebruiken.

Volgens Wim Westera miskent het ontkennen van ICT als doel op zich de rol en betekenis van technologie.

Deze bijdrage sluit nauw aan op zijn betoog tijdens de Online Educa Berlijn. Ik ga hier een heel eind in mee. Ik stel ook dikwijls dat ICT middel, katalysator, enabler en leerdoel kan zijn.

• ICT als cognitieve tool sluit m.i. deels aan op ICT als middel. Wel hebben cognitieve tools op zich een meer vormende invloed op wat en hoe wij leren, dan gewone tools. Een boek, taal en wiskunde kun je niet los van inhoud beschouwen. Ik vind dat een waardevolle toevoeging.
• ICT als accumulator sluit deels aan op ICT als katalysator. Bij een katalysator versnelt ICT bepaalde leerprocessen, bij een accumulator is sprake van het voortbouwen op bestaande kennis. Ik neig ernaar om ‘katalysator’ naast ‘accumulator’ te vermelden.
• Westera’s derde argument sluit nauw aan op mijn kenmerk dat ICT manieren van leren mogelijk maakt, die zonder ICT eigenlijk niet mogelijk zouden zijn (enabler). Wim Westera kent ICT op dit punt wel een zeer grote invloed toe. Volgens mij is eerder sprake van een verwevenheid en interactie van didactiek en technologie. Opvattingen over didactiek beïnvloeden de wijze waarop we ICT voor leren gebruiken, terwijl ICT onze opvattingen over didactiek kan beïnvloeden. Westera gebruikt ook Marshall McLuhan’s uitspraak dat mensen eerst tool creëren, en daqt daarna tools mensen vormen. Ik geloof niet echt in zo’n lineaire relatie, maar eerder in wederzijdse beïnvloeding.
• Tenslotte bedoelen Wim Westera en ik hetzelfde met ICT als (leer)doel op zich.

Bron: Westera, W. (2014). Ict in het onderwijs: middel of doel? In: OnderwijsInnovatie, 16, 4, 14-16

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.