De kracht van menselijke verbondenheid voor blended en online leren

Het gevoel samen met anderen te leren, met anderen verbonden te zijn tijdens het leerproces, vormt een kritische succesfactor voor krachtige leerervaringen. Wat kunnen ontwerpers van blended en online leren doen om deze 'social presence' te bevorderen?

Aimey Whiteside en Amy Garret Dikkers besteden in de laatste Educause Review aandacht aan de kracht van 'social presence' voor leren. Zij beroepen zich daarbij op jarenlang onderzoek (waar zij overigens maar beperkt naar verwijzen). Volgens de auteurs zul je bij het ontwerpen van online en blended learning een aantal strategieën moeten hanteren om te bevorderen dat lerenden het gevoel hebben met anderen te leren (hetgeen overigens wat anders is dan samenwerkend leren):

• Je zult moeten begrijpen van 'social presence' is, en wat de invloed is van 'social presence' voor leren. Volgens de auteurs bevordert 'social presence' het verlenen van betekenis aan abstracte informatie, evenals participatie bij online leren. De auteurs adviseren dat alle betrokkenen bij blended en online leren zich zouden moeten verdiepen in dit fenomeen.
• Creëer sociale verbindingen om communityvorming te bevorderen. Daar zou je zelfs mee moeten starten, voordat je lerenden confronteert met leerinhouden. Hiervoor kun je onder meer zogenaamde 'icebreakers' gebruiken, ruimtes voor informele discussies en bevorderen dat lerenden een uitgebreider profiel invullen.
• Identificeer bronnen en tools die bij kunnen dragen aan 'social presence'. Houd ook rekening met opvattingen van lerenden over deze technologieën.
• Bevorder reflectie op de opdrachten en het inbrengen van (eerdere) authentieke, persoonlijke, ervaringen. Dit is sowieso belangrijk voor leren, maar volgens de auteurs ook voor het bevorderen van 'social presence'.
• Dat geldt ook voor de volgende aanbeveling: geef vroeg en voortdurend feedback. De auteurs adviseren het gebruik van deels geautomatiseerde feedback, op basis van templates, de ook gepersonaliseerd kan worden (bijvoorbeeld door lerenden met hun naam aan te spreken).
• Verbind beoordelingen met 'social presence'. Houd daar bij het ontwerp rekening mee. Ontwikkel daar ook beoordelingscriteria voor.
• Voor de noodzakelijke veranderingen incrementeel en planmatig door.

Mijn opmerkingen:

• Ik vraag me af hoe de expliciete aandacht voor het bevorderen van verbondenheid zich verhoudt tot de behoefte van volwassen lerenden om doelgericht te leren, om snel to the point te komen. Maar wellicht dat begripsvorming voor 'social presence' kan bevorderen dat lerenden hier toch in participeren.
• Hoe groter het aantal deelnemers, des te groter wellicht de behoefte aan 'social presence', maar ook des te complexer om dit te realiseren. Een profiel invullen is tot daar aan toe. Maar het is de vraag of dat voldoende is om 'social presence' te bevorderen. Het geven van persoonlijk feedback door docenten is onmogelijk bij grootschalige participatie. Automatische feedback is wel mogelijk, maar volgens de auteurs schijnbaar niet optimaal.
• Ik mis de expliciete aandacht voor synchroon leren. Als lerenden daarbij de mogelijkheid hebben om te participeren, dan bevordert dat m.i. ook 'social presence'. Als docent kun je via synchrone sessies ook effectief en efficiënt feedback geven. Als je kiest voor de vorm van een interview, dan verkleint dat m.i. ook de afstand tussen docent en lerenden.