Technologie wordt steeds krachtiger, alomtegenwoordig en gebruikersvriendelijk. Maar dusdanig dat technologisch determinisme is gerechtvaardigd?
In het kader van de MOOC “E-learning and Digital Cultures” heb ik net het paper Technological or Media Determinism van Daniel Chandler gelezen. De auteur verkent hierin de vraag in hoeverre technologie een voorwaarde is voor sociale verandering.
Chandler bespreekt en bekritiseert hierin verschillende elementen van het zogenaamde ’technologisch determinisme’:
technological determinism seeks to explain social and historical phenomena in terms of one principal or determining factor. It is a doctrine of historical or causal primacy.
Daniel Chandler schrijft dat er geen hard bewijs is voor technologisch determinisme. Maar hij kan zich wel voorstellen dat technologisch determinisme is ontstaan als tegenwicht van de anti-technologische sociale wetenschappers die de waarde van technologie en communicatie hebben miskend.
Een van degenen die hij bekritiseert, is de Canadese mediafilosoog Marshall McLuhan. In mijn presentaties en publicaties gebruik ik ook dikwijls McLuhan’s uitspraak
We shape our tools and thereafter our tools shape us.
Ik wil hiermee aangegeven dat mensen technologie ontwikkelen, en dat daarna technologie ons gedrag beïnvloedt. Niet bepaalt, wel beïnvloedt. Uiteraard in samenspel met andere factoren.
Neem de smartphone. Dankzij de smartphone zijn wij in staat altijd en overal te communiceren met anderen. Bij de introductie van de mobiele telefoon vonden we het vreemd als mensen in trein of op terras met elkaar zaten te bellen. Nu gebeurt dit massaal (net als het versturen van korte berichten via WhatsApp, Facebook, Twitter, en dergelijke).
Komt dit puur door de mobiele en draadloze technologie? Nee. Mensen hebben door opvoeding -en wellicht ook van nature- de behoefte om met anderen verbonden te zijn. Onze sociale omgeving bevordert vermoedelijk de behoefte om anderen te raadplegen bij het maken van keuzes, bijvoorbeeld omdat de complexiteit van vraagstukken is toegenomen. Technologie beïnvloedt dit gedrag, en maakt het mogelijk. Mensen benutten de mogelijkheden. Deze lijn kun je doortrekken naar leren, opleiden en onderwijs. Dankzij ICT kun je nu veel gemakkelijke ‘schooloverstijgend’ leren faciliteren, en zelfs cursussen verzorgen waar meer dan 100.000 deelnemers tegelijkertijd aan mee doen.
Chandler’s paper is oorspronkelijk in 1995 gepubliceerd. Op dat moment beschikten we net over internettechnologie. Technologie is sindsdien nog veel meer verweven met ons dagelijks leven. Denk aan het ‘internet der dingen’, aan sensortechnologie en ‘invisible computing‘. Het artikel ‘9 trends to watch for in wearable tech‘ illustreert bijvoorbeeld ontwikkelingen op het gebied van mobiele en sensortechnologie. Informatie en leerstof kunnen dan niet alleen gepresenteerd op basis van de locatie waar je je bevindt, maar bijvoorbeeld ook op basis van je gemoedstoestand of fysieke gesteldheid (heb je een oppepper nodig, ben je in staat om een complex vraagstuk te beantwoorden?). Daarmee krijgt ‘context-aware computing‘ een andere, nog meer geavanceerde invulling.
Betekent dit dan dat Chandler’s paper veroudert is? Bepaalt technologie nu wel hoe wij leven en leren? Wat mij betreft niet. Er is nog steeds sprake van invloed en van meer mogelijkheden dankzij krachtiger, alomtegenwoordige en gebruikersvriendelijke technologie. Maar dat is nog steeds wat anders dan determinisme.
Ik deel dan ook Chandler’s conclusie:
Technology is one of a number of mediating factors in human behaviour and social change, which both acts on and is acted on by other phenomena. Being critical of technological determinism is not to discount the importance of the fact that the technical features of different communication technologies facilitate different kinds of use, though the potential applications of technologies are not necessarily realized.
Bron: Chandler, Daniel (1995): ‘Technological or Media Determinism’ [WWW document] URL http://www.aber.ac.uk/media/Documents/tecdet/tecdet.html
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie