De invloed van technologie op leren

Verandert technologie de wijze waarop we leren? Je kunt deze vraag pas beantwoorden als je wat preciezer afbakent wat je onder leren verstaat. “Ja” en “Nee” concludeer ik dan.

Gisteren had ik samen met mijn OU-collega Liesbeth Kester een afspraak bij de Vakcollege Groep en het Consortium Beroepsonderwijs. Wij spraken onder meer over de invloed van ICT op didactiek en leren. En of technologie de wijze waarop wij leren heeft veranderd.

Een mooie gelegenheid om eens te reflecteren op dit vraagstuk (al ben ik er ook al in 2008 en 2012 kort op ingegaan).

Laat ik om te beginnen eens wat begrippen afbakenen.

Een mooie definitie van leren vind ik: leren is een duurzame verandering in gedrag of in het vermogen om je op bepaalde manier te gedragen, als resultaat van ervaringen (Schunk, D. (2012). Learning Theories. An educational perspective. Boston: Pearson). Ervaringen kunnen van alles zijn: het bestuderen en verwerken van leerstof, het uitvoeren van experimenten, enzovoorts.

Ik volg vervolgens Illeris die stelt dat leren twee verschillende processen omvat:

• Een sociaal proces, waarbij sprake is van interactie tussen de lerende en diens omgeving. Dat kunnen mensen zijn, maar ook bronnen.
• Een intern cognitief proces waarbij de lerende kennis verwerft, uitbreidt en verbindt met eerdere leerervaringen.

Leren is wat anders dan doceren, instrueren of onderwijzen. Didactiek kan vervolgens gedefinieerd worden als de kennis en kunde van het faciliteren van leren, oftewel van de wijze waarop het onderwijs (onder andere de docent) er toe bij kan dragen dat lerenden kennis, vaardigheden en houdingen ontwikkelen. Digitale didactiek is dan de kennis en kunde met betrekking tot het gebruik van ICT bij het faciliteren van het leren (Simons, 2003). Zoals ik in mijn boek stel: “Om ICT op een zinvolle manier in te zetten voor leren, zul je je moeten verdiepen in didactiek, in technologie en in de wijze waarop didactiek en technologie elkaar beïnvloeden.”

Bij digitale didactiek heb je voor een groot deel te maken met dezelfde kennis en kunde als bij didactiek. Denk aan het belang van feedback, het belang van afwisseling van werkvormen of het activeren van voorkennis. Of je nu gebruik maakt van student response systemen of van fysieke vormen van response door lerenden, het is de kwaliteit van de feedback die de effectiviteit voor leren beïnvloedt.

Maar er is ook sprake van specifieke kennis en kunde. Denk aan kennis omtrent online samenwerkend leren (zoals de voordelen van online communiceren boven face-to-face communiceren) of de impact van het grote aantal lerenden op leerprocessen binnen massive open online courses.

Je kunt dus stellen dat technologie in ieder geval van invloed is op didactiek, op de wijze van het faciliteren van leren. Dankzij ICT kun je leren attractiever maken (dikwijls een tijdelijk effect), efficiënter organiseren (mits…) of effectiever maken (indien….). Zo kun je dankzij ICT veel gemakkelijker formatieve toetsen afnemen waarbij kwalitatief goede feedback gemakkelijker kan worden gegeven. Ook kun je dankzij technologie demonstraties eenvoudiger selectief herhaaldelijk bekijken. Dankzij beide toepassingen wordt de effectiviteit van het leren vergroot.

Is technologie dan niet van invloed op het leren? Niet op de cognitieve processen. De menselijke cognitie blijkt behoorlijk stabiel te zijn. Technologie is daarentegen wel van invloed op de wijze waarop lerenden met de omgeving kunnen interacteren (het sociale proces).

Dankzij internettechnologie beschikken we over veel meer bronnen (en moeten we beter leren cureren), hebben we de beschikking over meer media om met meer mensen -met verschillende perspectieven- te interacteren en te leren, kunnen we informatie intensiever verwerken (maar niet anders) en kunnen we wellicht ook gemakkelijker toegeven aan de verleiding van niet-taakgerichte interactie (wat dus negatief van invloed kan zijn op leerresultaten).

Ik ben dus de sterk geneigd de vraag “Verandert technologie de wijze waarop we leren?” met “ja” en “nee” te beantwoorden aangezien ik leren beschouw als een sociaal en cognitief proces.