Combineer kritisch denken met empathie, begrip en feedback

Kritisch denken is een belangrijke bekwaamheid in de huidige netwerksamenleving, waarin wij worden overspoeld met informatie. De wijze waarop kritisch denken wordt geleerd is volgens Michael S. Roth erg eenzijdig. Hij geeft richting aan een alternatief, dat ook gevolgen heeft voor leren.

Roth begint zijn betoog met het uitspreken van zijn waardering voor geesteswetenschappen die er onder meer op gericht zijn lerenden te leren kritisch te denken. ‘Vakgerichte’ opleidingen hebben daar vaak onvoldoende oog voor, terwijl ‘kritisch denken’ juist één van de belangrijke competenties van de 21ste eeuw is.

Volgens Roth wordt kritisch denken echter eenzijdig ingevuld. Kritisch denken is veelal er op gericht om opvattingen van anderen te bekritiseren. De auteur vindt dit een te negatieve benadering, en contraproductief. We ontnemen lerenden daardoor volgens hem het vermogen om te leren. Door alleen kritiek te leveren ontwikkelen zij niet het vermogen om betekenis en richting te geven aan literatuur en leefwereld. Bovendien draagt het bij aan een negatief en intolerant klimaat, waarin mensen weigeren zich wat aan te trekken van degenen waar zij het niet mee eens zijn. Roth adviseert:

Critical thinking is sterile without the capacity for empathy and comprehension that stretches the self.

De auteur meent dat je vooral moet leren van onverwachte bronnen, die jou ongemakkelijk laten voelen. Volgens hem zou dit ook gevolgen moeten hebben de manier van leren. Je moet bijvoorbeeld culturen leren begrijpen door er in te participeren, door verbindingen te maken, patronen en relaties te herkennen en niet door culturen vanaf een afstand te bestuderen.

Voor Michael Roth betekent dit ook dat je lerenden eerder begeleid bij het leren, dan dat je hen beoordeeld. Je legt dus een sterker accent op formatief evalueren, in plaats van summatief evalueren. Het gaat ook vooral om het geven van feedback, in plaats van kritiek. Feedback is immers opbouwend en positief. Het is gericht op verbetering.

In feite is kritisch denken een vorm van reflectie die gepaard moet gaan met de actie ‘feedback geven’. Combineer kritisch denken dus met empathie, begrip en feedback. Dat is pas een bekwaamheid van de 21ste eeuw.

Via Stephen Downes