Breid competenties van de 21ste eeuw uit

Als we het hebben over de competenties van de 21e eeuw, dan hebben we het vooral over zaken als samenwerken, problemen kunnen oplossen, kritisch denken, creatief zijn en ICT-geletterdheid. Wat mij betreft ontbreekt er nog een cruciale bekwaamheid om je in een hyperverbonden netwerksamenleving staande te kunnen houden.

Het zal wel aan mij liggen, maar de laatste tijd kom ik steeds vaker bijdragen tegen die pleiten voor het bewust offline zijn. Zo is inmiddels wel bewezen dat sms-en tijdens de les ten koste gaat van leren, en dat permanente bereikbaarheid helemaal niet productief is . Ook blijken pauzemomenten creativiteit te bevorderen, en beschreef ik dat een clinic hardlopen en mountainbiken tijdens een conferentie wel eens het meest leerzame onderdeel zou kunnen zijn.

In 2003 schreef ik overigens al:

Dankzij “mobile learning” is effectief leren mogelijk in tuin, trein of tearoom. Voor het leerproces is het misschien wel zinvoller om op deze plaatsen gewoon na te denken en nek, schouder en pols rust te gunnen.

The Importance of Teaching Mindfulness past in dit kader. Aran Levasseur stelt hierin dat onze hypeverbonden samenleving de aversie tegen niets doen versterkt. Tegelijkertijd kan ‘niets doen’ juist essentieel zijn voor leren.

Sommige delen van ons brein zijn juist actief als wij niets doen. Momenten van rust zijn cruciaal voor het verbinden en synthetiseren van nieuwe informatie, ideeën en ervaringen. Volgens Levasseur is onze consumptie van informatie in bijna dertig jaar tijd met 350% toegenomen, terwijl onze ‘downtime‘ minder wordt.

Dankzij onze massale mediaconsumptie prikkelen we bovendien ons brein voortdurend om dopamine aan te maken. Deze stof geeft een ‘high‘ gevoel. Daardoor worden we verslaafd aan prikkels, terwijl dat allerminst productief is en vooral leidt tot stress. Ook doen we steeds meer op onze automatische pilot, en steeds minder bewust.

Je aandacht ergens op richten is volgens Levasseur dan ook een belangrijke vaardigheid geworden:

In the midst of this multimedia blitzkrieg, the importance of mindfulness and focused attention is rising. If we can’t cultivate mindfulness and focused attention while sitting quietly in a room, then how can we expect to bring these qualities of mind into turbulent circumstances — both on and offline?

De auteur pleit daarom voor het ontwikkelen van het vermogen om bewuste aandacht te hebben (mindfulness). Het onderwijs zou jongeren daar op moeten voorbereiden, aangezien dit van groot belang is voor hun maatschappelijk functioneren.

Ik ben het hiermee eens. Samenwerken, problemen kunnen oplossen, ICT-geletterdheid, creativiteit, kritisch denken, communiceren en sociale en culturele vaardigheden worden beschouwd als belangrijke bekwaamheden in de 21e eeuw. Het je kunnen concentreren, beheersen, focussen en aandacht kunnen vasthouden zou wat mij betreft daar onderdeel van moeten uitmaken.