Toen ik donderdag hoorde dat GroenLinks onderhandelde met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie over een bezuinigingsakkoord, hield ik mijn hart vast. Doet GroenLinks in die context niet te veel water bij de wijn? Is het wel slim om een akkoord te sluiten zonder de natuurlijke bondgenoten en electorale concurrenten PvdA en SP? Ik ben nu echter tevreden over het resultaat. Deze uitkomst betekent namelijke een trendbreuk wat betreft inhoud en politieke werkwijze. In deze blog post licht ik dit toe.
Eén van mijn grootste bezwaren tegen het kabinet Rutte 1 was dat zij systematisch maatregelen nam die ten koste gingen van de meest kwetsbaren in onze samenleving. Bezuinigingen rond passend onderwijs, het persoonsgebonden budget, preventieve en palliatieve zorg en de Wet Werken naar Vermogen zijn daar belangrijke voorbeelden van. Het zijn m.i. vier illustraties van een Sociaal-Darwinistische politiek, die vaak zo kenmerkend is voor -laat ik me inhouden- ‘zeer rechtse’ politiek (survival of the fittest).
De eerste drie maatregelen zijn van de baan. Ik twijfelde donderdagavond nog over passend onderwijs, maar ook deze maatregel is definitief in de prullenbak verdwenen. De nieuwe politieke verhoudingen leiden waarschijnlijk ook tot het sneuvelen van de Wet Werken naar Vermogen, die nog in de Tweede Kamer moet worden behandeld.
Ook andere pijnlijke bezuiningen worden teruggedraaid, zoals snijden in natuurbeleid, ontwikkelingssamenwerking, openbaar vervoer en BTW-verhoging op podiumkunsten.
Daarnaast is een begin gemaakt met het verduurzamen van de economie, onder meer door het belasten van vervuilde energie, is eindelijk gestart met de aanpak van het absurde systeem van hypotheekrenteaftrek en komt er een extra crisisbelasting voor de hoogste inkomens die 500 miljoen euro aan belastinggeld gaat opbrengen.
Deze, en andere, maatregelen impliceren wat mij betreft een inhoudelijke trendbreuk in de richting van een meer sociaal en groen Nederland. Hopelijk zet dit door.
Er staan natuurlijk maatregelen in het akkoord waar ik minder blij mee ben. Zo vind ik dat je het ontslagrecht best mag versoepelen mits daar andere zekerheden tegenover komen te staan. De BTW-verhoging vind ik te generiek. Ik had liever specifiekere maatregelen gezien, die tot een verdere vergroening van het productie- en consumptiepatroon zouden leiden. Ik had ook graag extra maatregelen gezien die zouden leiden tot nivellering van inkomens. Maar zeker met het oog op een akkoord voor de begroting van 2013 moet je je niet als een Rupsje Nooitgenoeg gedragen.
De nullijn voor ambtenaren (inclusief leraren) vind ik acceptabel in tijden van bezuinigingen. Daar zou ik niet snel prioriteit aan geven. Zo slecht verdient een leraar niet (een politieagent verdient volgens mij naar verhouding overigens minder). Ik neem ook aan dat docenten niet alleen naar hun eigen portemonnaie kijken als hij dit bezuinigingsakkoord beoordelen.
Trendbreuk politieke werkwijze
De tweede trendbreuk betreft de politieke werkwijze. Onlangs concludeerde ik met een gesprekspartner dat ‘de politiek’ waarschijnlijk de minst vernieuwende ‘branche’ is. Zij maken bijvoorbeeld nauwelijks gebruik van technologie om processen te veranderen. Verder belemmeren politieke verhoudingen het werken aan constructieve oplossingen. Het lijken vooral de (in de peilingen) grotere partijen te zijn, die het minst geneigd zijn te innoveren.
Bepaalde maatregelen worden daardoor niet genomen ondanks dat er in feite een meerderheid voor is (denk aan Mauro). En er worden besluiten genomen zonder dat er eigenlijk een meerderheid voor is (een groot deel van de PvdA-fractie was in de jaren negentig eigenlijk tegen de Betuwelijn, maar men wilde de eigen minister niet afvallen).
GroenLinks, ChristenUnie, D66, CDA en VVD (en minister Kees de Jager) hebben laten zien dat constructief ‘op inhoud’ samenwerken mogelijk is, als je ‘out of the box‘ durft te denken en te handelen. Ik hoop dat dit akkoord een opmaat is voor vernieuwing van de politiek.
GroenLinks verdient van deze partijen wat mij betreft de grootste pluim. Zij hebben electoraal gezien het grootste risico genomen. Tegelijkertijd heeft Jolande Sap cs inhoudelijk veel bereikt, zeker als je rekening houdt met het zetelaantal van GroenLinks. Nu maar hopen dat de waardering die GroenLinks nu krijgt, niet blijft bij woorden maar zich ook zal vertalen in een sterkere positie na de verkiezingen van 12 september 2012.
Zie ook:
- Begrotingsakkoord zorgt voor groene omslag en rekent af met kil rechts beleid
- Details miljardenakkoord op een rij
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
dat er een inhoudelijke trendbreuk is bewerkstelligd moet nog blijken, bij de uitwerking van het akkoord en meer nog bij de verwerking van de verkiezingsuitslag van 12 september a.s.
maar er is met het aantreden van het kabinet Rutte/Verhagen(/Wilders) inderdaad een andere politieke werkwijze ontstaan. zij het vooral doordat Wilders weliswaar luidkeels zijn bezwaren tegen delen van het beleid van het minderheidskabinet verwoordde, maar daaruit lange tijd niet de conclusie trok het minderheidskabinet naar huis te sturen. en die minderheidscoalitie wist met steun van andere fracties dan toch het door haar gewenste beleid (zij het met kleine wijzigingen) door te zetten.
in feite is wat er na de breuk in het Catshuisoverleg gebeurd is, niet anders. zij het dat het initiatief in dit geval niet bij het kabinet lag, noch bij de coalitie, maar bij drie oppositiepartijen. alles wijst er op dat Rutte en Verhagen het Kanuzakkoord ook in die zin interpreteren. het kabinet heeft voor haar beleid een andere kamermeerderheid gevonden. en het vindt voor die opvatting steun bij PvdA, PVV én SP. ik ben dan ook benieuwd of het kabinet zich serieus zal gaan inspannen om de concessies die het aan de drie oppositiefracties heeft moeten doen te effectueren. pas dan ben ik bereid enigszins in een trendbreuk te gaan geloven.