Onlangs is het Handboek Scenarioplanning van Mario van Rijn en René van der Burgt verschenen. René, die ik enkele jaren geleden heb leren kennen, vroeg me of ik belangstelling had om dit handboek te bespreken. Ja, dus.
Ik ben de afgelopen tien jaar namelijk een aantal keren in aanraking gekomen met scenariostudies. Scenario's kunnen zeer behulpzaam zijn bij de ontwikkeling van strategisch beleid. Maar wat mij ook is bijgebleven, is dat het vaak blijft bij het ontwikkelen van scenario's. Vervolgens gaat men over tot de orde van de dag. Ik was dan ook vooral benieuwd of dit handboek hier handvatten voor biedt. Het antwoord is 'ja', zoals zal blijken.
Het eerste dat opvalt, is dat dit mooi boek is. Mooi vormgegeven, met veel figuren, overzichtelijke tabellen, voorbeelden en checklists. Handig is ook de woordenlijst en het trefwoordenregister aan het eind. Verder is het boek erg leesbaar geschreven.
Het boek bestaat uit vijf delen. Deel 1 legt de basis van scenarioplanning uit (waarom, typen scenario's, hoe te ontwikkelen, toepassen en borgen). Scenarioplanning definieren Van Rijn en Van der Burgt als
"een instrument waarbij je scenario's ontwikkelt om de toekomst te verkennen. Dit met als doel in een organisatie strategische beslissingen effectiever en efficiënter te kunnen nemen."
Scenarioplanning is volgens de auteurs vooral zinvol als managers beslissingen moeten nemen, terwijl er sprake is van een hoge mate van onzekerheid.
Wat dat betreft vind ik de naam 'scenarioplanning' een vreemde. Een planning is een proces om een bepaald doel te bereiken. Bij scenarioplanning ontwikkel je meerdere scenario's, die vervolgens worden uitgewerkt in strategische keuzes. Scenariostudie, -denken of -analyse vind ik persoonlijk gelukkiger gekozen. Maar goed: scenarioplanning is schijnbaar een gebruikelijke term.
De auteurs nemen in het eerste deel uitgebreid de tijd om de basis van scenarioplanning uit de doeken te doen. Zij leggen begrippen als discontinuïteiten en controversies uitvoerig toe. Erg informatief is paragraaf 3.7 waarin zij het scenarioplanningsproces in nog geen dertig pagina's samenvatten en illustreren aan de hand van een casus.
De andere delen gaan dieper in op:
- Voorbereiding van een scenariotraject.
- Ontwikkeling van scenario's. Hierbij gaat men onder meer in op het uitvoeren van analyses op macro- en mesoniveau. Ook bespreekt men bijvoorbeeld zeven principes die van belang zijn om creatieve en geloofwaardige scenario's te ontwikkelen, en negen manieren om scenario's te verbeelden.
- Toepassen van scenario's. De auteurs gaan hier in op het gebruik van scenario's voor strategische awareness (bewustwording, dus), strategische evaluatie en strategische ontwikkeling. Zij beschrijven bijvoorbeeld dat strategische doelstellingen doorvertaald moeten worden naar diverse beleidsterreinen van de organisatie, zoals R&D en de levering van producten/diensten. Vertaal dat eens naar onderwijs en opleiden, en lees dan nog eens paragraaf twee van deze bespreking…..
- Borgen van een scenariotraject. Hieronder valt o.a. het van tijd tot tijd herijken van de scenario's. Zijn er bijvoorbeeld nieuwe omgevingsfactoren die vragen om bijstelling? Een ander middel om scenariotrajecten te borgen is het stimuleren van toekomstbewustzijn via organizational learning (organisatieleren). Mario van Rijn en René van der Burgt gaan hierbij uit van het ontwikkelen en uitvoeren van een curriculum binnen een organisatie, waarbij gwerkt dient te worden aan maar liefst zeventien competenties waarin zij toekomstbewustzijn hebben gespecificeerd. Ondanks dat zij drie niveaus van 'competent zijn' op dit terrein onderscheiden (participant, practicioner, master practicioner), lijkt me dit wat veel van het goede voor een organisatie (organisaties moeten zich immers in veel meer zaken bekwamen dan alleen 'toekomstbewustzijn').
Ik ben al met al positief over het Handboek Scenarioplanning. Het bevat veel informatie over tal van aspecten van scenarioplanning, en is -zoals gezegd- helder geschreven en geïllustreerd. Met name de delen 2 tot en met 5 kun je volgens mij het beste als naslagwerk gebruiken.
Ik heb twee hoofdpunten van kritiek:
- De auteurs richten richten zich op een breed publiek, van HBO-studenten tot managers. Toch vind ik het handboek vooral een boek voor studenten. Dat heeft te maken met de uitvoerigheid van de toelichtingen (zoals de typologie van soorten plannen of beschrijving van orakels als oorsprong van scenarioplanning), sommige gebruikte voorbeelden (denk aan scenario's voor een huwelijksreis) en het vermelden van minder relevante feiten (de Nobelprijswinnaar Economie van 1994, John Nash, was onderwerp van de film 'A beautiful Mind'; mooie film, trouwens). Managers verliezen dan hun geduld. Voor paragraaf 3.7. geldt dit nadrukkelijk niet.
- Daar waar de auteurs soms lang van stof zijn (zie 1.), mis ik op sommige terreinen een uitgebreidere uiteenzetting. Over strategisch bewustzijn en organisatieleren had ik bijvoorbeeld meer willen lezen.
De auteurs zijn ook van plan op hun website aanvullend materiaal op te nemen (vanaf 30 september).
| Handboek Scenarioplanning | |
|
Uitvoering: Pagina's: Beschikbaar: |
Hard cover 31 augustus 2010 |
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie