ICT in het MBO: redenen, trends en valkuilen

Vandaag heb ik een college verzorgd in het kader van een masterclass voor onderwijsbestuurders in het MBO. Ik wilde hierin vijf redenen bespreken waarom een MBO-instelling ICT binnen het onderwijs moet gaan inzetten, net als acht trends op het gebied van ICT en leren, en een aantal valkuilen die je moet omzeilen als je ICT in het onderwijs wilt integreren. Dankzij de vele vragen liep het wat anders ;-).

De masterclass was georganiseerd door Wielinq, en vond plaats in de Ridderzaal van het prachtige Nyenrode.

Ik ben gestart met een korte terugblik op de opkomst van ICT in het onderwijs. Daarbij valt op dat niet alleen technologie is veranderd, maar dat in de loop der jaren de nadruk ook steeds meer is komen te liggen op didactiek en -meer recent- op het gebruik van data.

Technologie is daarbij ook meer dan een middel: het maakt ook nieuwe manieren van leren mogelijk, die voordien niet of heel lastig georganiseerd konden worden. Massive open online courses zijn daar voorbeelden van, net als het altijd en overal kunnen raadplegen van instructievideo’s. ICT kan onderwijs, opleiden en leren dan versterken, innoveren en herdefiniëren (substitutie heeft wat mij betreft weinig toegevoegde waarde).

Belangrijke redenen om ICT voor leren in te zetten, zijn wat mij betreft:

• Dankzij ICT kun je onderwijs, opleiden en leren meer flexibiliseren (tijd- en plaatsonafhankelijk, in tempo differentiëren, just-in time leren, verbreden, verdiepen, deficiënties wegwerken, adaptief leren). Dit sluit aan op recente discussies over de toekomst van het MBO.
• Dankzij ICT heb je meer mogelijkheden om een krachtige leeromgeving te realiseren (denk aan het gebruik van online video, tools om mee te creëren of formatief toetsen).
• ICT maakt het mogelijk om de leeromgeving te vergroten (van een zoekmachine tot een MOOC).
• ICT helpt leerprocessen meer efficiënt te laten verlopen (zoals het inleveren en nakijken van opdrachten).
• Met behulp van ICT hebben organisaties, docenten en lerenden meer zicht op voortgang van het leren (o.a. dankzij learning analytics).

Ik heb deze redenen maar heel kort kunnen aanstippen. De aanwezigen hadden namelijk nogal wat vragen waar we stil bij zijn blijven staan. Zoals de vraag naar het betrekken van docenten bij de invoering van ICT in het onderwijs. In de praktijk is vaak sprake van een hoge mate van vrijblijvendheid als het gaat om de invoering van technology enhanced learning. Wat mij betreft komt dat onder meer doordat onderwijsinstellingen vooral op het niveau van teams onvoldoende sturing geven. Teamleiders of teammanagers hebben hierbij een belangrijke rol. Ik heb voorbeelden gegeven van scholen waarin de ene teammanager wel leiderschap vertoont, en de andere teammanager niet (met zichtbare verschillen in resultaten). Verder is het m.i. belangrijk dat je gebruik maakt van de expertise die de school in huis heeft. Ik geloof overigens ook in het belang van gespreid leiderschap, al zijn we daar niet op ingegaan.

We hebben ook uitgebreid gesproken om bij de ontwikkeling van ICT in het onderwijs goed na te denken over het didactisch model dat hier aan ten grondslag ligt. Het is onvoldoende om te stellen dat je ‘blended learning’ wilt gaan toepassen. Die term is redelijk nietszeggend. Ik adviseer om uit te gaan van een didactisch model, en dat model leidraad te laten zijn voor de ontwikkeling van onderwijs waarin ICT geïntegreerd is. Binnen ROC’s zul je in de praktijk waarschijnlijk meerdere modellen tegenkomen, gezien de grote diversiteit. Een aandachtspunt daarbij is ook de vraag waarom je ICT waar in wilt zetten.

Eén van de trends, die ik wel heb besproken, is de tendens dat mensen in toenemende mate zelfverantwoordelijkheid willen en moeten dragen voor tal van zaken (Do It Yourselves). Technologie faciliteert dat ook. Denk aan aan 3D-printers die mensen in staat gaan stellen producten (en op termijn ook voedsel) zelf te maken. Op het gebied van leren en ontwikkelen moeten werknemers ook meer zelfverantwoordelijkheid nemen voor de eigen ontwikkeling. Dit wordt ook onderstreept in recente beleidsdocumenten van het MBO.
Veel controle over het eigen leren is bijvoorbeeld ook een kenmerk van ‘social learning’. Voor het MBO betekent dat m.i. onder meer dat deze onderwijssoort jongeren moet voorbereiden op het dragen van eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van hun eigen leren.

Ik ben niet uitgebreid in kunnen gaan op valkuilen die je als organisatie moet vermijden bij de integratie van ICT in het onderwijs, al hebben we dus wel gesproken over het voorkomen van vrijblijvendheid als het gaat om ICT en leren. Eén van die valkuilen is verder dat je ICT-gefaciliteerde leeractiviteiten toevoegt aan bestaande leerprogramma’s, en dat je bestaande leeractiviteiten niet vervangt. Daardoor wordt de studielast vergroot.

Hieronder vind je mijn slides, die ik dus maar zeer ten dele heb gebruikt.

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.