Wat beïnvloedt het succes en de tevredenheid van lerenden bij online leren?

Online leren zou wel eens niet voor alle lerenden een geschikte vorm van leren kunnen zijn. Welke kenmerken dragen bij aan positieve of negatieve leerervaringen met online leren? En wat kunnen betrokkenen daar aan doen?

Heather Kauffman heeft een review-studie uitgevoerd naar factoren die van invloed zijn op het met succes afronden van online cursussen en de tevredenheid van lerenden met online leren.

Zij stelt onder meer dat docenten bij online leren niet in staat zijn non-verbale signalen waar te nemen die aangeven of lerenden instructies hebben vergeten. Heel vaak wordt binnen online cursussen volgens de auteur alleen schriftelijk gecommuniceerd. Daar komt bij dat bij online leren dikwijls sprake is van asynchroon communiceren waardoor eventuele misverstanden en foutieve interpretaties niet onmiddellijk uit de wereld kunnen worden geholpen.

Studenten, die online cursussen met succes afronden, zijn -zoals Kauffman het noemt- ‘emotioneel intelligent’. Ze weten wat hun behoeften zijn, kunnen hun gevoelens managen, kunnen zichzelf reguleren, hebben zelfdiscipline, kunnen hun tijd managen, kunnen plannen, zichzelf evalueren, beschikken over een reflectief vermogen en over een “locus of control” (kunnen focussen). Ze raken bijvoorbeeld niet zo snel van slag als iets technisch fout gaat, en hebben relatief weinig ondersteuning nodig.

Volgens Kauffman spreekt online leren lerenden die graag luisteren en leren door te doen, minder aan (zij spreekt van leerstijl, maar heeft het eigenlijk over voorkeuren). Een aantal lerenden is echter flexibel en past zich aan aan de wijze van leren. Verder speelt het zich comfortabel voelen bij het werken met technologie ook een belangrijke rol.

Als ontwerper en ontwikkelaar van online leren kun je ook veel invloed uitoefenen op het succes en de tevredenheid van lerenden. De volgende kenmerken van een didactisch ontwerp zijn positief van invloed (met name op de tevredenheid):

• Duidelijke structuur, duidelijke leerdoelen.
• Samenhang tussen leerdoelen, didactiek, leeractiviteiten en de wijze van beoordelen.
• Veel interactie, gericht op samenwerking en binding.
• Praktisch toepasbare inhoud.
• Actieve rol van de docent als het gaat om interactie en feedback (op tijd).
• Faciliteren van reflectie.

Kauffman adviseert aanbieders van online leren om ook te investeren in de ontwikkeling van zelfregulatie van lerenden, onder meer door reflectie op het leren te bevorderen. Verder stipt zij twee didactische modellen aan die volgens haar bij kunnen dragen aan succesvol online leren (leren door te onderzoeken en leren via dialogen). Zij houdt ook een warm pleidooi voor professionalisering van medewerkers wat betreft het ontwikkelen en invoeren van effectieve didactische ontwerpen.

Als je kijkt naar de persoonlijke factoren die bijdragen aan het succes van online leren, dan zijn dat volgens mij bekwaamheden die voor het algemeen goed functioneren binnen de post-industriële netwerksamenleving van belang zijn. Volgens mij is het ook de eigen verantwoordelijkheid van individuen om zich daar verder in te ontwikkelen.

Dankzij technologische ontwikkelingen zijn we bovendien steeds beter in staat om een bredere variëteit aan online leeractiviteiten uit te voeren, en hebben we vandaag de dag meer mogelijkheden om via beeld en gesproken woord met elkaar binnen  online leren te communiceren, dan Kauffman suggereert. Uiteraard zouden we, als het even kant, online leren altijd moeten combineren met leren tijdens bijeenkomsten. We beschikken ook over meer mogelijkheden voor actief online leren en om bijvoorbeeld formatieve toetsen af te nemen, ook al zijn de feedback-mogelijkheden van een aantal toepassingen niet altijd even krachtig (“It’s all about the feedback, stupid”).