De laffe en brute aanslag op het blad Charlie Hebdo heeft terecht veel protest en verontwaardiging losgemaakt. Ik moest denken aan mijn vergelijking van de nar en de koning, die ik meer dan tien jaar geleden heb gemaakt.
Op 2 november 2004 is Theo van Gogh vermoord. Je hoorde toen ook geluiden of het niet verstandiger zou zijn als je niet altijd zou zeggen wat je dacht (“je mag alles zeggen, maar het hoeft niet”).
Ik heb, vlak na deze moord, tijdens een discussie op een GroenLinks Forum een onderscheid gemaakt tussen de “nar” en de “koning”. Femke Halsema heeft daar nog eens ooit naar verwezen.
De nar had in de Middeleeuwen vaak een belangrijke sociale functie. Hij bespotte, en ging in tegen heersende opvattingen. De nar hield vooral vorsten een kritische spiegel voor.
Binnen carnavalsverenigingen fungeert vaak nog steeds een nar. Tijdens zittingen houdt hij de lokale samenleving een kritische spiegel voor. ‘Buutenredners’ of ‘Tonpraoters’ hebben die functie ook.
Een democratische samenleving heeft permanent zo’n functie nodig, en niet alleen maar drie dagen per jaar. Columnisten, cabaretiers, veel filmmakers en schrijvers, stand-up comedians en natuurlijk ook cartoonisten houden vandaag de dag de samenleving een kritische spiegel voor. Je kunt het niet met hen eens zijn of bepaalde uitingen zelfs smakeloos vinden.
Maar zij kunnen niet beledigen of aanzetten tot haat. Hun vrijheid van meningsuiting gaat verder dan die van bijvoorbeeld een politicus. De relativering van woorden en tekeningen van een columnist of cartoonist vloeit voort uit de rol die zij in de samenleving hebben.
De koning (de politicus) heeft een andere rol. Hij of zij kan via woorden en daden wel aanzetten tot haat. Hij zou daarom eerst moeten nadenken voordat hij wat zegt, en niet mogen aanzetten tot haat.
Een aanslag als die van gisteren tast deze functie aan. Je ziet bijvoorbeeld al dat de angst bij sommige media toeslaat. Gelukkig laten anderen zich niet weerhouden. De vaak indrukwekkende cartoons van collega’s vormen een prachtig protest en eerbetoon. Dat geldt ook voor de protesten waarbij deelnemers demonstratief een potlood of pen in de lucht houden (mijn Twitter-pagina was er gisteravond vol mee).
Dus: handen af van onze nar.
Graag wil ik eindigen met enkele fraaie tweets, die gisteravond langs kwamen:
- @Titchener: “I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it.” – Evelyn Beatrice Hall #CharlieHebdo
- @freekjonge: satire is niet bedoeld om heiligheid aan te pakken, maar schijnheiligheid
- @TheTweetOfGod: It’s times like this I really wish I existed.
- @TheTweetOfGod: I am the Lord thy God, King of the Universe, the omniscient and omnipotent Creator of Space and Time, and I can take a fucking joke.
- @went1955: If liberty means anything at all…. — George Orwell via @OECD http://t.co/6oylNaQAXi
- @harikunzru: If you truly believe the pen is mightier than the sword, don’t just use it to call for a sharper sword.
- @durrom: Hoe slap in je overtuiging moet je zijn als je al in de war raakt van een tekening.
- @sallykohn: Muslim shooter = entire religion guilty
Black shooter = entire race guilty
White shooter = mentally troubled lone wolf
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Geef een reactie