Toen de afgelopen week een video verscheen van pro-Russische separatisten bij de rampplek van de MH 17, las ik in diverse tweets dat de inmiddels beroemde foto met de knuffel een goede casus zou zijn voor mediawijsheid. Dat klopt. Maar wat mij betreft anders dan de meeste tweeps bedoelden.
De afgelopen week verscheen een foto waarin een pro-Russische separatist een knuffel van één van de slachtoffers van de vliegtuigcrash met de Maleisische MH 17 omhoog houdt. Rein Bijlsma gebruikte deze foto onder meer in de indrukwekkende bijdrage ‘Afblijven‘.
Al gauw verscheen online een video waaruit bleek dat de separatist de knuffel neerlegde, en een kruisteken sloeg.
Daarop becommentarieerde menigeen dat de foto uit z’n verband was gerukt, en zelfs misleidend zou zijn. De man hield de knuffel niet als een trofee omhoog, maar betuigde juist respect en verdriet, zo meende men. Een duidelijke casus voor mediawijsheid.
Daarin leren jongeren immers dat we niet zo maar klakkeloos moeten aannemen dat informatie uit media waar is. Je moet onder meer nagaan wie de bron is van de informatie, en wat de context is waaruit de informatie is gehaald.
Wat is dan de context waaruit deze foto afkomstig is?
In de eerste plaats is de foto gemaakt vlak nadat er binnen een afscheidingsoorlog een oorlogsmisdaad is begaan. Binnen die oorlog staat de Westerse opinie over het algemeen aan de zijde van de Oekraïne. De foto is afkomstig van een Westers persbureau. Informatie is een belangrijk middel binnen oorlogen. De foto kan dus inderdaad bewust zijn gebruikt om de opinie van burgers te beïnvloeden.
Maar op de tweede plaats moet je ook kijken naar de hoofdrolspeler. Hij slaat inderdaad een kruisteken. Zou dat echt uit respect en mededogen zijn? Of zouden hier eerder hypocrisie of zelfs spijt over de daad een rol spelen? We hebben hier bepaald niet maken met een onschuldige koorknaap. De pro-Russische separatisten in het oosten van de Oekraïne hebben inmiddels heel wat op hun kerfstok. Het zijn niet bepaald types met wie je je dochter op zaterdagavond graag mee uit laat gaan.
Met andere woorden: komt de foto door de video in een ander daglicht te staan? Alles afwegende wat mij betreft niet.
Als burger moeten we onze mening baseren op gekleurde en gefilterde informatie. Die informatie is bijna altijd onvolledig en soms onjuist. Politici, en anderen, moeten op basis hiervan zelfs vaak vergaande beslissingen nemen. Dat is nu eenmaal zo. Een kritische houding ten aanzien van media en informatie is daarbij belangrijk. Het verhaal rond de foto met de knuffel is wat dat betreft inderdaad een trieste casus voor mediawijsheid.
Of moeten we dan maar geen mening hebben?
Meer dan tien jaar geleden bezocht ik in het kader van een Europees project Athene. Een Griekse collega vertelde daar over de moordpartijen onder burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een Finse collega zeit toen dat Finland destijds neutraal was. “Dat was geen oorlog waarin je neutraal kon zijn“, sprak Nektarios (zelf afkomstig uit een Kretenzer partizanenfamilie).
Soms moet je inderdaad partij kiezen. Of je die opinie in 140 tekens stante pede moet verkondigen, is overigens een andere vraag.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
De bewuste foto was wel de eerste indruk die men voorgeschoteld kreeg en de toon was daarmee gezet. En juist die toon valt uit het filmpje NIET op te maken. Daarom vind ik de foto misleidend.
Je hebt het over een oorlogsmisdaad, dat zou betekenen dat willens en wetens een passagiersvliegtuig is neergehaald, staat dit al vast?
Uit het filmpje haal ik geen enkele toon. Ik versta geen Russisch. Ik zie wel separatisten die OVSE-waarnemers en journalisten koeioneren. Moet een passagiersvliegtuig willens en wetens zijn neergehaald, voordat het een oorlogsmisdaad genoemd mag worden? Zie ook: http://deredactie.be/permalink/1.2038882