Vanochtend heb ik deel genomen aan een panelgesprek over ICT en onderwijs, ten behoeve van een advies aan de Tweede Kamer op dit gebied. We hebben vooral uitgebreid gekeken naar hoe het onderwijs mede als gevolg van ICT er over een jaar of vijftien uit moet zien. Mede naar aanleiding van dit panelgesprek, wil ik enkele kernbegrippen bij het onderwijs van de toekomst formuleren:
- Het onderwijs zal meer flexibel zijn, meer kunnen inspelen op individuele leerbehoeften en leerstijlen van lerenden (maatwerk, personalisering).
- Er is sprake van rijke leeromgevingen, waarbij dankzij ICT de buitenwereld het onderwijs wordt binnengehaald. Het onderwijs maakt bijvoorbeeld veel meer gebruik van datgene wat een lerende buiten het geïnstitutionaliseerde onderwijs leert (in netwerken, connective intelligence, serendipity, informeel leren). Het onderwijs waardeert dit leren ook.
- Dankzij ICT kun je een leeromgeving creëren die ook motiverend werkt (triggering the right emotion).
- Er is minder een scheiding tussen werken, leren en fun.
- Elektronische leeromgevingen zijn 3D. Dat geeft een nieuwe dimensie aan online leren, omdat leren met behulp van het nieuwe internet meer lijkt op face-to-face leren dan de huidige 2D elektronische leeromgevingen (presence, representatie).
- Het in toenemende mate actief -dus niet passief- gebruik maken van internettechnologie beïnvloedt in sterkere mate het leren dan nu het geval is.
- ICT is veel meer een commodity dan nu het geval is. Leren met behulp van internettechnologie is voor veel meer lerenden, maar ook voor veel meer docenten, business as usual. Daarnaast is de computer (in welke vorm dan ook) alomtegenwoordig aanwezig in het onderwijs.
- Onderwijsinstellingen profileren zich in sterkere mate op de manier waarop zij leren faciliteren. Dat betekent bijvoorbeeld ook dat de ene school internettechnologie zeer intensief ten behoeve van het leren gebruikt, terwijl de andere school technologie minder intensief inzet. Wellicht zijn er zelfs scholen voor digital Amish, die geen ICT gebruiken. Het is echter de vraag of die scholen levensvatbaar zijn. Want wie wil daar over 15 jaar nu naar toe? 😉
- Het onderwijs van de toekomst besteedt veel meer dan nu aandacht aan mediawijsheid.
- Onderwijsinstellingen werken -ook meer dan nu- samen als het gaat om onderwijsontwikkeling. Open Educational Resources worden bijvoorbeeld op grote schaal gebruikt.
- Het onderwijs maakt meer gebruik van adaptieve systemen.
Verder hebben we onder meer aangegeven dat er heel wat moet gebeuren om dit te realiseren. Cruciaal daarbij is de vraag of het onderwijs voldoende gelegenheid heeft zich daar op voor te bereiden en daar op in te spelen. Eigenlijk zou je scholen een jaar moeten sluiten, om hen in staat te stellen zich te focussen op visieontwikkeling, professionalisering en onderwijsontwikkeling. Maar net als bij bedrijven geldt ook hier dat tijdens de verbouwing ‘de verkoop’ gewoon door gaat.
Een punt van discussie bleek ook de rol van de overheid te zijn. Moet een centrale overheid bijvoorbeeld ICT-competenties voor docenten verplicht stellen? Of dient het ‘veld’ dat zelf te regelen? En kan een ministerie het gebruik van Creative Commons afdwingen? Kan op nationaal niveau worden afgesproken dat het onderwijs content (bijvoorbeeld van omroepen of dagbladen) mag bewerken en hergebruiken op niet-commerciële basis?
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Hoewel het idee van digital Amisch misschien heel erg vreemd klinkt is het misschien helemaal niet zo gek om sommige dingen binnen het onderwijs tijdelijk ICT-loos te houden.
Wij leren kinderen ook eerst hoofdrekenen zonder een rekenmachine voordat wij aan met de rekenmachine aan de gang gaan.
Pas als kinderen verder willen/moeten oefenen worden pas ondersteunende computer programma’s ingezet.
Ik kan me goed voorstellen dat het aanleren van de basis van een vakgebied heel goed zonder computers zou kunnen.
De computer is ondersteunend en daardoor dus ook niet per definitie onmisbaar.
Zou het misschien ook niet beter voor het leerproces zijn om mensen eerst een vaardigheid aan te leren en daarna zelf laten experimenteren met ICT om deze vaardigheid verder te verbeteren, ipv om ze deze vaardigheid op een manier aan te leren?
Ik denk dat dit voor sommige beroepen misschien helemaal geen slecht idee zou zijn.
Ik denk dat als studenten een periode lang verschillende ICT kennis en vaardigheden aangeleerd krijgen en deze kennis en vaardigheden vervolgens zelf moeten koppelen aan hun andere vaardigheden en kennis, dat de acceptatie van ICT veel groter zal zijn. En misschien niet onbelangrijker, dat deze studenten ook veel creatiever met ICT zullen omgaan.
Als ik hier op de opleidingen kijk dan wordt ICT voornamelijk gebruikt om verslagen uit te typen en te googlen. Ik denk niet dat onze studenten ICT in de toekomst op een creatieve en nuttige manier zullen toepassen in hun dagelijkse werkzaamheden.
Natuurlijk is ICT zo’n belangrijk onderdeel van de maatschappij geworden dat we studenten niet meer helemaal zonder enige ICT-kennis kunnen laten afstuderen.
Maar misschien dat wij de plaats die ICT in het onderwijs geven eens kritisch moeten bekijken!
Het lijkt me al moeilijk genoeg om iets zinnigs te zeggen over hoe het onderwijs er over 15 jaar eruit zou moeten zien; laat staan ICT in het onderwijs. Best leuk natuurlijk om daar over te filosoferen maar ook tamelijk zinloos. Een jaar of 15 jaar geleden dacht een bedrijf als Microsoft bijvoorbeeld nog dat het Internet nooit iets zou worden.
Voor het onderwijs lijkt het me dan ook beter om te focussen op de kortere termijn. Het onderwijs mist nu zoveel kansen door de afhankelijkheid van proprietaire software. Het ontwikkelen van een strategie gericht op het verminderen daarvan, zou de allerhoogste prioriteit moeten hebben. Alleen op die manier kan er werkelijk innovatie binnen het onderwijs plaatsvinden.
Het lijkt me al moeilijk genoeg om iets zinnigs te zeggen over hoe het onderwijs er over 15 jaar eruit zou moeten zien; laat staan ICT in het onderwijs. Best leuk natuurlijk om daar over te filosoferen maar ook tamelijk zinloos. Een jaar of 15 jaar geleden dacht een bedrijf als Microsoft bijvoorbeeld nog dat het Internet nooit iets zou worden.
Voor het onderwijs lijkt het me dan ook beter om te focussen op de kortere termijn. Het onderwijs mist nu zoveel kansen door de afhankelijkheid van proprietaire software. Het ontwikkelen van een strategie gericht op het verminderen daarvan, zou de allerhoogste prioriteit moeten hebben. Alleen op die manier kan er werkelijk innovatie binnen het onderwijs plaatsvinden.
@Jeroen van B: het gaat mij er niet om dat je ICT altijd moet gebruiken. Het gaat mij er om dat het onderwijs jongeren moet voorbereiden om een volwaardige plek binnen de kennissamenleving in te nemen. En dat doe je m.i. niet als je geen gebruik maakt van ICT. Verder snap ik een aantal van je opmerkingen niet. Bijvoorbeeld: “Ik denk niet dat onze studenten ICT in de toekomst op een creatieve en nuttige manier zullen toepassen in hun dagelijkse werkzaamheden.” Waar komen dan al die -vaak- inventieve filmpjes vandaan? Of het delen van content? Het met elkaar netwerken?
@Catharina: heel vaak blijken toekomstbeelden wel te kloppen. Misschien niet helemaal, of niet zo snel als gedacht. En vanuit het lange termijn beeld moet je dan kijken wat er op korte termijn gebeuren moet. De toekomst moet de richting voor de korte termijn acties aangeven. Eén van de aspecten voor die korte termijn is hoe komen we af van de afhankelijkheid van enkele software monopolisten? Of hoe kunnen we open educational resources bevorderen? Die aspecten zijn ook aan de orde geweest, mede op basis van jouw eerdere feedback.
@Wilfred: dan is het goed 🙂
Prachtige lijst en voorstellen Wilfred. Ben het grotendeels met je eens.
Wat ik in de reacties echter een beetje mis maar wat mij veel zorgen baart blijft dat veel docenten onvoldoende gestimuleerd of gemotiveerd zijn om iets met ICT in hun onderwijs te doen. De waan van de dag vanzelfsprekend maar onvoeldoende op de hoogte van de mogelijkheden en (nog steeds) onvoldoende investeringsdrang van scholen zelf. Een nieuwe boeken methode is goedkoper en makkelijker.
@Karin: Helaas is onderwijs altijd een (late) volger van ontwikkelingen geweest. Veel van de werkers in het onderwijsveld zijn behoudend van aard – eerst zien dan geloven, dit is al jaren een beproefd concept, aan de waan van vandaag heb ik niets enz. Veranderingen gaan vaak plaats hebben als ze onontkoombaar zijn. De ontvangers van onderwijs hebben zoiets als e-mail al lang achter zich gelaten, de gevers omarmen het nog als een welkome nieuwigheid!
Stimuleren en motiveren van leerkrachten/docenten moet zich m.i. vooral richten om niet in de weg te gaan staan van hun leerlingen maar een open houding te tonen t.a.v. TE-leren en in het gunstigste geval dit ook te stimuleren.
Hallo Wilfred ,
Bedankt voor het fungeren als spreekbuis. Top dat je, samen met Willem, alle reacties die we op en via onze zes weblogs hebben ontvangen ( alleen via onderwijsvooruitzichten.nl al zo`n kleine 20 !! )mede hebt aangeboden bij de raad. Ik heb zowel jouw als Willems verslag gelezen en vindt het nu extra jammer dat ik al op vakantie was de 22e !
Ik ben erg benieuwd wat er verder gaat uitkomen.
Groetjes,
John