Implementatiewijzer elektronische leeromgeving

Eind oktober 2007 ben ik door Hans van Gennip van het ITS geïnterviewd, in het kader van een kortlopend onderwijsonderzoek waar Hans bij betrokken was. Doel van dit onderzoek was het realiseren van een implementatiewijzer met handreikingen voor de invoering van een elektronische leeromgeving (ELO). De afgelopen week trof ik een exemplaar van de uiteindelijke publicatie in mijn postvak aan.

De implementatiewijzer telt 54 bladzijden, verdeeld over zes hoofdstukken, een beknopt literatuuroverzicht en een bijlage. Hoofdstuk drie bevat bijvoorbeeld informatie waar ‘(t)e-learning gelovigen’ nogal eens te gemakkelijk over heen stappen: argumenten om een elektronische leeromgeving te gebruiken. Specifieke aandacht wordt daarbij geschonken aan argumenten die docenten aanspreken. Want, zo wordt terecht opgemerkt, actieve betrokkenheid van docenten is cruciaal voor een goede invoering. Wat denk je bijvoorbeeld van het argument:

Door een ELO wordt u méér baas over uw eigen onderwijs geven. Met een ELO wordt je arm als leraar langer.

Wat mij bij de argumenten opvalt, is dat deze vooral docenten zullen aanspreken, die niet afhankelijk willen zijn van een bepaalde methode. Docenten die graag zelf op zoek gaan naar aanvullende en verdiepende leerstof. Docenten, die ook buiten de ‘klas’ verbonden willen zijn met hun lerenden.

Het vierde hoofdstuk beschrijft kritische succesfactoren voor de implementatie van een ELO (op basis van praktijkervaringen). De ervaren lezer zal hier niet veel nieuws ontdekken, al hebben de auteurs het wel op een goede manier ‘op een rij gezet’. Er wordt bijvoorbeeld gepleit voor een "permanente scholingsvoorziening". Docenten zouden de mogelijkheid moeten hebben om continu en op eigen niveau in te haken als het gaat om het zich eigen maken van een ELO.

In hoofdstuk vijf staat centraal hoe je van een pioniersfase, naar een pilotfase en uiteindelijke naar een brede invoering kunt komen. Er worden vijf manieren van veranderen besproken, die elk hun sterke en minder sterke kanten  hebben. Eén van de manieren is het bieden van service. Deze benadering gaat uit van de vraag van de gebruiker, is gericht op verleiding van docenten en leidt er toe dat docenten voordelen ervaren. Tegelijkertijd kan deze manier ook vrijblijvendheid in de hand werken, er voor zorgen dat docenten zich het gebruik van de ELO niet echt ‘eigen’ maken, èn er kan toe leiden dat dat sprake is van langzame integratie binnen het onderwijs.

Hoofdstuk zes, tenslotte, bevat de implementatiewijzer zelf. De pioniersfase, pilotfase en de fase van brede invoering worden getypeerd, en er worden tips gegeven en vragen gesteld die beantwoord kunnen worden om grip te krijgen op kritische succesfactoren in de betreffende fase. Ook bevat de implementatiewijzer tips en vragen die helpen om naar een volgende fase te migreren.

Al met al een overzichtelijke, handige publicatie. Met name voor het primair, voortgezet en speciaal onderwijs, en het MBO.  Wel ontbreekt bij implementatiewijzer zelf wat mij betreft de relatie met ICT-beheer en de inbedding binnen de  gehele ICT-architectuur.

De geïnteresseerde lezer zal zich inmiddels wel afvragen waar de publicatie "Met een elektronische leeromgeving méér baas over eigen onderwijs. Implementatiewijzer" van Hans van Gennip en Frans Eerkens (2008) gedownload kan worden. Helaas, op dit moment in elk geval niet. Je kunt de implementatiewijzer wel voor 10 euro bij het ITS bestellen. Eigenlijk vreemd, de publicatie is toch immers met subsidie tot stand gekomen.