Web 2.0 als leermiddel (recensie)

Ik zat er al een tijd op te wachten. En nu moet ik via Willem Karssenberg er achter komen dat het onderzoeksrapport Web 2.0 als leermiddel onlangs is verschenen.

BMC en de Hogeschool Utrecht (lectoraat Crossmedia) hebben in opdracht van Kennisnet geïnventariseerd wat jongeren weten over internet en Web 2.0 toepassingen, en hoe zij aankijken tegen het gebruik van deze toepassingen in de les. Er is gebruik gemaakt van een literatuurstudie, en van interviews met in totaal 106 leerlingen. Leerlingen van mijn werkgever Gilde Opleidingen (sector Zorg & Welzijn) hebben ook aan dit onderzoek meegedaan.

De publicatie gaat hoofdzakelijk in op:

• Wat is web 2.0?
• Hoe gebruiken jongeren web 2.0 toepassingen (thuis en op school)?
• Informatievaardigheden en de 'Google generatie'.

De term 'web 2.0' blijkt niet bekend onder jongeren. En dat blijkt ook te gelden voor de namen van bepaalde web 2.0-toepassingen zoals Flickr, RSS-feeds of Twitter. Belangrijker dan de vraag of jongeren termen kennen, is natuurlijk: welke internet-tools gebruiken zij, waarvoor en in welke mate?

Als het gaat om het kwantitatieve gebruik, baseren de auteurs zich vooral op literatuurstudie. Hieruit blijkt onder meer dat 97% van de jongeren tussen de 11 en 15 jaar thuis toegang heeft tot internet, waarbij bijna één derde vanuit de eigen kamer online kan zijn. Het internetgebruik 'thuis' bedraagt ruim 10 uur per week (een lichte daling ten opzichte van een peiling, een jaar eerder). VMBO-ers internetten gemiddeld vaker thuis dan havo- en vwo-leerlingen. Allochtone jongeren beschikken thuis naar verhouding minder vaak over internettoegang dan autochtone leeftijdsgenoten.

Als je kijkt naar de online activiteiten dan zijn informatie zoeken, MSN-en, e-mailen, online games spelen en het downloaden (van muziek, films, foto's, programma's) populair. Het gebruik van profielsites (zoals Hyves) neemt in populariteit toe, het gebruik van weblogs af (de cijfers zijn uit 2007). De geïnterviewde leerlingen beschouwen hun activiteiten op Hyves overigens als een privé-aangelegenheid, waar school zich niet mee mag bemoeien.

In relatie tot user generated content stelt het rapport:

De leerling als producent van content bij het informele leren is een zeldzaamheid.

Maar hoe zit het dan met het gebruik van internet -in het bijzonder web 2.0-tools- op school?

Het eerste wat opvalt is dat leerlingen weinig gebruik maken van e-mail op school, behalve als het schoolbeleid daar op gericht is. Leerlingen communiceren onderling via MSN, Hyves of andere mailaccounts. Opvallend is dus dat MSN vaak voor leerdoeleinden wordt gebruikt, bijvoorbeeld om werkverdelingen te maken. Concepten van werkstukken of presentaties mailt men naar elkaar.

Als het gaat om schoolactiviteiten blijkt het opzoeken van informatie wederom het meest populair te zijn (via Google, maar ook Wikipedia). Over het algemeen valt op dat internet steeds intensiever gebruikt wordt voor schoolactiviteiten, maar minder intensief dan ik vooraf zou verwachten (in 2007 gebruikte slechts 8,1% email om vragen te stellen aan docenten).

De auteurs concluderen dat web 2.0-toepassingen niet vanzelfsprekend door jongeren zullen worden opgepakt. Aangezien deze jongeren vooral extrinsiek gemotiveerd zijn, zal het gebruik van web 2.0-tools alleen toenemen als dit gestimuleerd of verplicht wordt. De geïnterviewde jongeren hebben overigens wel een positieve grondhouding ten aanzien van internet in het onderwijs.

In het laatste -inhoudelijke- hoofdstuk gaan de auteurs in op De 'Google'-generatie. Ik zal daar verder geen woorden aan wijden, aangezien Willem Karssenberg dat al gedaan heeft. Je kunt wel stellen dat een aantal aannames ten aanzien van veronderstelde kenmerken op z'n  zachts gezegd genuanceerd worden.

Tenslotte wat commentaar op deze publicatie. Het is een verslag geworden met genuanceerde uitkomsten over internetgebruik en jongeren. Uitkomsten, die aansluiten bij mijn huidige opvattingen over jongeren, internet en onderwijs. Het is bovendien positief dat jongeren zelf bevraagd zijn.

Ik vind het wel jammer dat ik het rapport -dat ten grondslag ligt aan deze publicatie- niet op Kennisnet kan vinden. Nu lijkt het alsof de meeste uitkomsten gebaseerd zijn op eerdere publicaties. Publicaties, die vaak betrekking lijken te hebben op vmbo-, havo- en vwo-scholieren.

Er wordt maar summier ingegaan op het gebruik van web 2.0 toepassingen. Ik mis bijvoorbeeld het gebruik van YouTube (is volgens mij hoog onder jongeren) en het gebruik van wiki's (is vermoedelijk laag). Verder valt me op dat de samenstellers ingaan op 'web 1.0'-toepassingen (zoals informatie zoeken en e-mailen), maar dat de elektronische leeromgeving niet aan bod komt. Dat geldt ook voor online leerstof die m.i. op behoorlijk grote schaal wordt ingezet (denk aan taalprogramma's, en programma's voor leren-, loopbaan- en burgerschapscompetenties). Vooral op pagina 20 van de publicatie mis ik data hierover. Of zouden de relatief lage cijfers rond internetgebruik voor schooldoeleinden worden veroorzaakt omdat niet gevraagd is naar een elektronische leeromgeving, intranet, digitaal portfolio, en dergelijke?