De Europese Skills Agenda nader beschouwd

De Europese agenda voor vaardigheden (‘Skills’) is een vijfjarenplan dat is bedoeld om individuen en bedrijven te helpen meer en betere vaardigheden te ontwikkelen en deze te benutten. Een aantal zaken valt me hierbij op.

Volgende week woensdagmiddag mag ik een paneldiscussie leiden tijdens de EDUtech_Europe 2022 in Amsterdam. Deze paneldiscussie gaat over de rol van universiteiten bij de realisatie van de ‘European Skills Agenda‘.

De Europese Commissie schrijft dat de snelle verschuiving naar een klimaatneutraal Europa en de digitale transformatie de manier waarop we werken, leren, deelnemen aan de samenleving en ons dagelijks leven leiden, zal veranderen. Dit impliceert dat de burgers van Europa de juiste vaardigheden moeten ontwikkelen.

Verder stelt deze commissie dat de Covid 19-pandemie ingrijpende gevolgen heeft gehad voor miljoenen mensen in de EU die hun baan hebben verloren of een aanzienlijk inkomensverlies hebben geleden. Veel mensen zullen nieuwe vaardigheden moeten verwerven en in een andere economische sector gaan werken. Nog meer mensen zullen zich volgens de commissie moeten bijscholen om hun baan te behouden in een nieuwe werkomgeving. Voor jongeren kan de toegang tot de arbeidsmarkt zeer moeilijk zijn.

De Europese Commissie wil dat de Europese agenda voor vaardigheden zich richt op:

• versterking van het duurzame concurrentievermogen, zoals uiteengezet in de Europese Green Deal
• zorgen voor sociale rechtvaardigheid, waarbij toegang tot onderwijs, opleiding en een leven lang leren voor iedereen, overal in de EU, wordt gerealiseerd
• het ontwikkelen van veerkracht (‘resilience‘) om op crises te reageren, op basis van de lessen die zijn geleerd tijdens de COVID-19-pandemie.

Een aantal zaken valt me hierbij op:

• De noodzakelijke energietransitie en digitalisering zullen leiden tot een verschuiving op de arbeidsmarkt. We hebben inderdaad meer technici nodig voor o.a. het de ontwikkeling en het gebruik van alternatieve energiebronnen en voor het realiseren van energiebesparing. Digitalisering zal diverse aspecten van ons dagelijks werken en leven beïnvloeden, en een beroep doen op bijvoorbeeld informatievaardigheden en digitale geletterdheid. Tegelijkertijd is er ook behoefte aan verpleegkundigen, verzorgers, leerkrachten, politieagenten, militairen, horecapersoneel, enzovoorts. In ons land is er nog steeds een tekort aan werknemers in tal van sectoren. Dit probleem los je niet alleen op door te investeren in vaardigheden op het gebied van vergroening en digitalisering (hoe essentieel ook).
• De agenda richt zich terecht op het vergroten van de toegankelijkheid tot onderwijs, opleiding en een leven lang leren voor iedereen. Dat is voorwaardelijk voor de ontwikkeling van kennis en vaardigheden.
• Ik vraag me af waarom de agenda de nadruk legt op vaardigheden en niet op kennis en vaardigheden of bekwaamheden (de term ‘competenties’ lijkt nog steeds ‘besmet’ te zijn). Je hebt immers ook kennis nodig om vaardigheden te ontwikkelen. Uiteraard is ‘kennis’ alleen niet voldoende. Een grotere nadruk op vaardigheden, zal ook gevolgen hebben voor curricula.
• Dankzij de Covid-19 pandemie hebben inderdaad veel mensen in de EU hun baan verloren en inkomensverlies geleden. De verschillen per land zijn echter groot. In ons land lijkt de schade op dit terrein mee te vallen. Dat komt ook doordat de overheid bedrijven actief heeft gesteund. Dit laat ook zien dat je er niet bent met investeren in een leven lang ontwikkelen om om te gaan met crises, hoe belangrijk een leven lang ontwikkelen ook is. De impact van de oorlog in de Oekraïne op verlies van werk en inkomen zou op termijn overigens weleens veel groter kunnen zijn dan de invloed van de Coronacrisis hierop. De bijdrage van een leven lang ontwikkelen aan het bestrijden van de gevolgen is m.i. beperkt.
• Het ontwikkelen van veerkracht (‘resilience‘) om op crises te reageren is een heel apart iets. Veerkracht is de capaciteit om in een stresssituatie gezond en efficiënt te reageren (bron). Een deel van die capaciteit is aangeboren, een deel heeft te maken met leefstijl en een deel kan geleerd worden. Maar m.i. vooral op een informele manier (door ondersteuning van anderen). Daarnaast lijkt de Europese Commissie met veerkracht te doelen op de mogelijkheden die burgers moeten hebben om zich om- en bij te scholen als zij hun baan (dreigen te) verliezen. Mensen moeten zich dus aanpassen aan veranderende omstandigheden. Hier zitten m.i. echter wel grenzen aan. Kun je verlangen dat mensen hun vrije tijd grotendeels structureel spenderen aan een leven lang ontwikkelen? Kun je met name van kleine werkgevers eisen dat zij werknemers permanent deels vrij maken om zich een leven lang ontwikkelen, ook met het oog op een tekort aan werknemers? Zouden werknemers niet ook moeten kijken hoe zij meer gebruik kunnen maken van de reeds aanwezige bekwaamheden van (potentiële) werknemers? Zijn er geen grenzen aan wat iemand kan leren (bijvoorbeeld op basis van het IQ)? Kun je je in korte tijd wel voorbereiden op nieuw, complex, werk of heb je daar toch een langer leertraject voor nodig? Ontwikkel je de benodigde, nieuwe, vaardigheden niet vooral door met een ervaren collega mee te lopen en door deze collega begeleid te worden, in plaats van door het volgen van een cursus, opleiding en training die via de overheid gefinancierd wordt?

This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.