De afgelopen dagen heb ik de 24ste editie van de Online Educa (OEB) bezocht. Ik heb vooral feitelijk verslag gedaan, deels in de vorm van aantekeningen. In deze blogpost wil ik uitgebreider reflecteren op dit indrukwekkende congres. Ik verwijs daarbij naar mijn eerdere bijdragen.
Algemeen
De OEB heeft sinds dit jaar een nieuwe eigenaar. Het belangrijkste wat ik hiervan heb gemerkt, was dat er een gratis expositie met seminars (een soort beurspresentaties) aan de conferentie is toegevoegd. Er waren daarom dit jaar veel meer stands met aanbieders van leertechnologie (vooral gericht op de bedrijvenmarkt). Er was nadrukkelijk veel aandacht voor werkplek leren, al was dat anders ook al behoorlijk het geval. Ook noemt men zich niet meer Online Educa Berlijn. ‘OEB’ is de merknaam. Het is te hopen dat op lange termijn de balans tussen ‘onderwijs’ en ‘L&D’ gehandhaafd blijft. Evenals Berlijn als standplaats. Het blijft een fantastische stad, al heb ik er dit jaar praktisch niets van kunnen zien.
Persoonlijk heb ik weer zeer genoten van de OEB. Ik heb weer met veel nieuwe en bekende mensen gesproken, wat wellicht in een aantal gevallen nog een vervolg krijgt. De gesprekken, de sfeer, de stad, de inhoud: het blijft me inspireren. Volgend jaar weer. Immers: Ich hab noch eigen Koffer in Berlin.
De kwaliteit van de sessies die ik heb bijgewoond was over het algemeen goed. Deze kwaliteit wordt overigens niet alleen bepaald door de inhoud, maar ook door de stijl van de presentatoren of het format. En je hoeft het lang niet altijd eens te zijn met sprekers om toch een goede bijeenkomst te hebben. Ik ben ook blij dat ik weer eens naar de pre-conference ben geweest. Het kost extra tijd en geld, maar ik vond het wel de moeite waard. Over één sessie heb ik niet geblogd. Het was een ‘unconference’ die vooral bestond uit gesprekken over te algemene vragen. Ik realiseerde me dat vragen en conversaties niet altijd tot goede bijdragen en nieuwe inzichten leiden. Deelnemers voelen zich niet altijd even vertrouwd om in het Engels met elkaar te communiceren. Er zijn ook mensen die vooral zenden, niet echt antwoord geven op vragen of ingaan op argumenten. Je leert echt niet altijd meer van elkaar, dan van een spreker.
Misconcepties over leren
Ik krijg de indruk op basis van gestelde vragen dat een aanzienlijke groep deelnemers vooral belangstelling heeft voor praktische toepassingen. Terwijl sprekers toch echt uitspraken doen die je meer verdiepend aan het denken zouden moeten zetten. Vooral als ze haaks kunnen staan op wat we weten over hoe mensen leren. Neem de uitspraak van Elliot Masie dat lerenden niet meer willen onthouden. Ze zoeken volgens hem alles op. En daar zouden we op in moeten inspelen. Dat is m.i. een niet correcte veronderstelling als het gaat om leren en een achterhaalde maar hardnekkige mythe over leren. Ik vind het risicovol dat een ‘influencer’ op het gebied van leren en ontwikkelen als Elliot dergelijke uitspraken doet. Je zult immers over kennis moeten beschikken om kennis toe te kunnen passen en uit te bouwen. Masie hamerde tegelijkertijd op veel oefenen. Dat doe je dus onder meer om te onthouden. Er waren gelukkig ook sprekers die op basis van onderzoek het tegendeel beweren. Zoals Ulrich Böser die vrijdagochtend onderstreepte dat je niet leert door alleen te ‘doen’ (je hebt feedback nodig en reflectie, etc). Paulo Freire stelde in 1972 ook al terecht dat actie en reflectie van belang zijn voor leren.
Onthouden is ook belangrijk omdat je niet altijd de tijd hebt om informatie op te zoeken voordat je deze informatie moet toepassen. En het is ook niet heel efficiënt, zelfs als je gebruik maakt van geavanceerde technologieën. Kenniswerkers zijn immers al zo veel tijd kwijt met het zoeken van informatie.
Het is belangrijk dat lerenden en werknemers effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden ontwikkelen. Ook dat nut werd door een enkele spreker betwijfeld. Mensen zouden van ‘nature’ effectieve lerenden zijn. Ook dat is een misplaatste opmerking, die tijdens de OEB gelukkig ook werd weersproken. Onderzoek laat juist zien dat mensen vaak niet-effectieve leerstrategieën gebruiken. Op de werkplek gebruiken mensen wel andere leeractiviteiten dan zij binnen een opleiding hebben toegepast. Lerenden zouden dan ook binnen het onderwijs ook moeten leren hoe zij na de reguliere schoolloopbaan kunnen leren. Ik heb ook gezien dat het zelf uitvoeren van leeractiviteiten op de werkplek niet eens zo ingewikkeld hoeft te zijn. Maak als leidinggevenden tastbaar hoe er geleerd wordt. En geef zelf het goede voorbeeld.
Waartoe is het onderwijs op aarde?
Welke functie heeft het onderwijs? Deze vraag popt steeds impliciet op tijdens de OEB. We moeten het daar maar eens goed over hebben. Het onderwijs wordt al jaren bekritiseerd, ook tijdens de OEB. Toch doen ze schijnbaar zaken goed. Want scholen bestaan al vele decennia, ook vanwege het adaptieve vermogen waarover zij beschikken. Ik vraag me daarbij ook af of critici geen verkeerde verwachtingen hebben ten aanzien van de functies van het onderwijs. Ik heb bijvoorbeeld de indruk dat deze critici vooral oog hebben voor de kwalificerende functie van het onderwijs en onderwijs vooral vanuit een economisch-instrumentele invalshoek benaderen (onderwijs moet mensen aanpassen aan de wensen van bepaalde bedrijven). Lees bijvoorbeeld deze zeer fundamentele kritiek op spreker Bryan Caplan door Benjamin Doxtdator (één van de deelnemers aan het OEB Debat).
Er waren gelukkig ook sprekers die oog hadden voor andere doelen van het onderwijs. Anita Schjøll Brede wees er terecht op dat in een tijd waarin artificiële intelligentie steeds belangrijker wordt, niet alleen het vermogen om kritisch te denken extra aan belang wint, maar dat ook het ontwikkelen van empathische vermogens crucialer wordt. Machines zijn daar namelijk niet heel sterk in. Geoff Mulgan illustreerde dat menselijke intelligentie en big data analyses kunnen leiden tot collectieve intelligentie, met nieuwe mogelijkheden.
Wat voor gevolgen heeft dat voor de functies van het onderwijs? Worden de functies van het onderwijs ‘socialisatie’ en ‘persoonsvorming’ belangrijker dan de kwalificerende functie, naarmate lerende machines meer werk gaan overnemen?
We zouden tijdens de Online Educa eigenlijk ook eens moeten discussiëren over de onderliggende concepten van bepaalde opvattingen. Uitspraken over doelen en functies zijn niet waardevrij. De tijdens de OEB dikwijls bepleite bekwaamheid ‘kritisch denken’ is immers ook relevant voor docenten, opleiders en L&D-ers. Denk kritisch na over concepten en visies op je eigen vakgebied. Wees kritisch op uitspraken over leren die sprekers doen.
Daar komt bij dat je ook scherp voor ogen moet hebben over welk onderwijs je het hebt. Ik werd me daarvan bewust toen ik me op vrijdagmiddag verbaasde dat een projectmatige aanpak met betrokkenheid van externen in Texas als zeer vooruitstrevend werd beschouwd. Volgens mij is het onderwijs in ons land daarom zo gek nog niet. Laten we dat eens wat meer uitstralen in het buitenland. Uiteraard kan het onderwijs bij ons ook altijd beter.
Didactiek en pedagogiek
Er is -gelukkig- tijdens de OEB ook de nodige aandacht voor didactiek en pedagogiek. Vrijdagmiddag kon in in één workshopronde uit verschillende sessies rond dit onderwerp kiezen (en achteraf koos ik niet de goede). Verder viel het me op dat er veel overeenkomsten zijn op het gebied van effectief leren tussen werkplek leren en onderwijs. Vreemd is dat uiteraard niet. We gebruiken in beide situaties uiteraard ons brein voor leren.
Het valt me ook op dat altijd op bekwaamheden wordt gehamerd, die al jaren belangrijk zijn (zoals creatief zijn of problemen kunnen oplossen). Het belang ervan neemt wel toe als gevolg van de Vierde Industriële Revolutie. We moeten immers hoopvol en terughoudend zijn als het gaat om AI.
Mogelijk zijn er inderdaad landen en onderwijssystemen waar echt onvoldoende aandacht is voor deze bekwaamheden. Relatief nieuwe bekwaamheden hebben vooral te maken met technologie en het gebruik van media en informatie. Het toenemende belang van kritische geletterdheid kan ik ook alleen onderstrepen. Goed dat Alec Couros dit geluid hier liet horen.
Wat ik wel opvallend vind, is de geringe aandacht van sprekers voor de manier waarop je die bekwaamheden ontwikkeld. Ok, er wordt gepleit om meer in projecten te werken en met uitdagende opdrachten. Dat gebeurt toch al? Bij ons tenminste wel.
Anders evalueren, andere leertechnologie
Ik heb interessante voorbeelden gezien van werkwijzen die leden van een organisatie aan het denken kunnen zetten over lange termijn strategieën en trends. Verder heb ik met plezier geluisterd naar de voorbeelden van werkplek leren. Het belang van het gesprek aangaan met werknemers en het systematisch onderzoeken of leren bijdraagt aan je doelen spraken me aan. Focus je daarbij echter niet eenzijdig op de doelen van de organisatie. Leren en ontwikkelen kan er niet alleen op gericht dat werknemers gekneed moeten worden naar het beeld dat een organisatie heeft van een ideale werknemer.
Will Thalheimer heeft me aan het denken gezet over het evalueren van het leren. We gebruiken niet alleen eenzijdige aanpakken en verkeerde vragen, maar we zouden ons ook moeten focussen op het genereren van data en informatie om het leren te verbeteren. Het houden van evaluaties is ‘serious business’ en een tijdsintensief proces. Het levert echter veel input voor verbeteringen op, als je het goed doet.
Een sessie die ook de moeite waard was, was de sessie die door studenten van Avans werd verzorgd. Zij volgen onderwijs via een concept waarin zij zelf veel meer controle uitoefenen over hun eigen leren. Leertechnologie faciliteert dat concept momenteel onvoldoende. Zij hebben de expertise van de aanwezigen gebruikt om input te krijgen op componenten van hun ideale digitale leeromgeving. Slim en leuk om te doen. De contouren van die leeromgeving leken niet op die van een klassiek LMS.
Er wordt tijdens de OEB ook flink afgegeven op cursussen en content, terwijl cursussen en content nog steeds dominant zijn. Je ziet dat ook op de beurs. Als je kijkt naar principes van effectief leren (o.a. gespreid leren), dan zou je van cursussen eigenlijk langer doorlopende leeractiviteiten moeten maken in plaats van gebeurtenissen van een dag(deel).
Het Online Educa Debat van dit jaar viel m.i. wat tegen. Ik wijt dat aan de aard van de stelling, en aan de debat-truc van Elliot Masie om de term ‘fun’ te interpreteren als het krijgen van een ‘a ha’-moment. Leuk gevonden, maar ook niet meer dan dat. Ik heb geen moment getwijfeld aan wat ik zou stemmen.
Ik heb zoals aangekondigd gezocht naar (ervaringen met) learning experience platforms. In het programma ben ik één spreker van een beurspresentatie tegen gekomen die o.a. in zou gaan op het gebruik van een LEP. Hij werkte bij een bedrijf dat andere bedrijven met verschillende diensten en producten wil ondersteunen op het gebied van “performance improvement”. Ik heb echter zelf weinig gehoord en gezien over deze ontwikkeling. De leveranciers van learning experience platforms (zoals Degreed) waren ook niet aanwezig.
Belangrijke technologische ontwikkeling
Op de beurs waren wel verschillende leveranciers van leermanagementsystemen aanwezig (in elk geval Absorb, Canvas, Defacto, Desire2Learn, Eurekos LMS, LIAS, ItsLearning, Moodle, SumTotalSystems). Een aantal sprekers noemde deze leertechnologie niet meer van deze tijd of slaapverwekkend. Voor een achterhaalde technologie lijkt het LMS echter nog springlevend. Blackboard ontbrak overigens (vroeger was men prominent sponsor).
Je ziet op de beurs ook heel veel en verschillende videotoepassingen, antiplagiaat tools, tools voor online proctoring, leveranciers van kant en klare content, etc.
De belangrijkste technologische ontwikkeling, waar aandacht voor was, is volgens mij het gebruik van artificiële intelligentie. Een van de toepassingen daarvan is het gebruik van chatbots. Ik heb hier onder andere een zinvolle sessie over bijgewoond. Daaruit bleek echter ook dat chatbots voor leren nog in ontwikkeling zijn en dat het ’small beer’ betreft in vergelijking met andere educatieve technologieën. Lees ook de blogpost van Inge de Waard (aka Ignatia) over een andere sessie over AI.
Voorbeelden van blockchain technologie ben ik niet tegen gekomen. In het programmaboek lees ik dat één van de panelleden in de sessie ‘Roadmaps for Open Education Leadership’ hier op is ingegaan.
This content is published under the Attribution 3.0 Unported license.
Bedankt voor je verslag uit Berlijn. Volgend jaar ben ik er hopelijk live aanwezig.