Waarom het belangrijk is om digitale en ‘analoge’ leesvaardigheden te ontwikkelen

MindShift heeft onlangs een interessant artikel gepubliceerd over de gevolgen van het gebruik van beeldschermen voor de manier waarop we lezen. In het artikel komen verschillende onderzoekers aan het woord zoals Daniel Willingham. Het resultaat is een genuanceerd artikel waarin vooral wordt benadrukt dat de relatie tussen beeldschermen en de ontwikkeling van leesvaardigheden complex is. Digitaal lezen is goed en slecht voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Er treden bovendien onverwachte effecten op.

Enkele wetenswaardigheden uit het artikel zijn:

• Digitale apparaten veranderen de cognitieve processen die een rol spelen bij het lezen niet.
• Jongeren lezen nu meer dan ooit te voeren (o.a. met dank aan WhatsApp). Zij ontwikkelen meer woordkennis.
• De leesgewoontes van jongeren veranderen echter ook. Het is de vraag of meer woordkennis er ook toe leidt dat jongeren beter gaan lezen. Dus dat de manier van lezen leidt tot meer begrip, tot meer verdieping.
• Het gebruik van het beeldscherm leidt er niet toe dat kinderen minder goed de aandacht ergens bij kunnen houden. Het leidt ertoe dat jongeren niet geïnteresseerd zijn hun aandacht ergens bij te houden. Zij hebben geen geduld om zich te vervelen. Er gebeurt namelijk altijd wel wat interessants. Dankzij het gebruik van digitale apparaten zoeken we snelle bevrediging. Bij lezen duurt het echter langer voor dat we tevreden zijn gesteld. Terwijl we uiteindelijk wel meer tevreden worden gesteld.
• Help kinderen een onderscheid te maken tussen het gemakkelijke plezier van bepaalde digitale media, en de rijkere en meer complexe ervaringen die je bereikt met het lezen van een echt boek. Vertel kinderen dat je wilt dat zij beide ervaringen opdoen, “part of a larger strategy to make reading a family value”.

Kids who never experienced the satisfaction of reaching the end of a book won’t know to make room for it when they are older.

• Bij oudere kinderen zou je contact op moeten nemen met de ouders om af te stemmen hoeveel tijd kinderen online besteden. Het gaat er immers om dat jongeren “long-pleasure reading muscles” ontwikkelen.
• Onderzoek leert dat online lezen in vergelijking met lezen vanaf papier ertoe leidt dat jongeren meer aandacht moeten besteden aan een tekst. Online teksten bevatten namelijk meer keuzes, die ook een groter beroep doen op zelfregulering. Dit leidt tot een grotere cognitieve belasting:

Each time a student reads online content (…) they are faced with almost limitless input and decisions, including images, video and multiple hyperlinks that lead to even more information.

Bij dit argument mis ik overigens de voordelen die het slim combineren van multimedia juist ook kan hebben voor het ontwikkelen van begrip (zie het werk van Richard Mayer op het gebied van multimedia). Ook nu is er wat mij betreft dus sprake van een complexe relatie. Het zal in ieder geval ontwikkelaars van elektronische boeken te denken moeten geven. Sommige ontwikkelaars proberen hun teksten ook zo min mogelijk ‘afleidend’ te maken.

• Onderzoek laat zien dat lezers die goed van papier lezen, niet noodzakelijkerwijs goed online lezen. Het vermogen om zoektermen te bedenken, informatie te beoordelen en ideeën uit meerdere bronnen en media te integreren, maakt begrijpend online lezen tot een kritische set aan vaardigheden die voortbouwt op de vaardigheden die nodig zijn om een fysiek boek te lezen, aldus onderzoeker Julie Corio.

Vandaag de dag heb je dan ook in feite digitaal en analoog lezen nodig. Dat betekent dat kinderen en jongeren gebruik moeten maken van het beeldscherm, maar ook gestimuleerd moeten worden langere tijd papieren teksten te bestuderen. Er zijn daarom bijvoorbeeld docenten die ervoor pleiten om eens 24 uur lang geen gebruik te maken van beeldschermen. Wellicht is dat wat overdreven. Maar langere periodes op een dag kan zeker geen kwaad. Het gaat om het vinden van een goede balans.