Brochure virtual reality in het onderwijs

Kennisnet heeft een lezenswaardige brochure uitgegeven over virtual reality (VR) in het onderwijs. Daarin wordt onder meer ingegaan op de relatie met didactiek. In de inleiding merkt Remco Pijpers terecht op: “We zien de mogelijkheden, maar of die allemaal kunnen worden benut is van veel zaken afhankelijk”.

Virtual Reality is ‘in’. Net als SURF heeft Kennisnet onlangs een groot aantal cardboards verspreid onder scholen. Gelukkig besteedt Kennisnet ook aandacht aan de didactische toepassing ervan.

De brochure “Virtual reality in het onderwijs” gaat eerst in op wat VR is. Vervolgens laat men David Kleeman aan het woord. Hij wijst op de aanvankelijke terughoudendheid bij de toepassing van VR bij kinderen. Hun brein zou er wel eens onvoldoende voor ontwikkeld kunnen zijn. Hier blijken echter geen aanwijzingen voor te zijn. Deze voorzichtigheid gaf onderzoekers wel de kans na te gaan wat voor VR-toepassingen echt nut hadden:

• VR kan het inlevingsvermogen en de empathie van mensen helpen vergroten. Mensen leven bijvoorbeeld meer mee met kindvluchtelingen als zij de omstandigheden via VR zien (doe blonde Geert zo’n cardboard, zou ik zeggen).
• Kinderen vinden het erg leuk om bijvoorbeeld een historische gebeurtenis via VR te zien (waak volgens mij wel voor het “novelty effect”).

Tegelijkertijd stelt Kleeman dat er nog niet veel toepassingen zijn die deze voordelen helpen realiseren. Ook meent hij terecht dat veel afhangt van hoe docenten VR in hun onderwijs integreren.

In de volgende bijdrage komen verschillende Oculus Rift-toepassingen aan de orde. Vervolgens gaat Pedro de Bruyckere in op de zin en onzin van VR in het onderwijs:

• Lerenden kunnen nu reizen maken die eerst niet mogelijk waren. VR geeft lerenden een sterk gevoel van presence, en biedt de kans dingen op schaal te ervaren. Abstract wordt concreet.
• VR draagt bij aan aanschouwelijkheid. Dit is een belangrijk didactisch principe waardoor lerenden meer effectief leren.
• Bij VR is in feite sprake van een illusie. Echter “suspension of disbelief” zou juist wel eens kunnen leiden tot “het aanvaarden van de lesstof”. Bij een meer overtuigende illusie focussen lerenden zich juist sterker op de zaken die niet kloppen. Dat leidt af.
• Het risico bestaat dat bij VR Richard Mayer’s redundancy principe en coherence principe gaan optreden. Het eerste principe stelt dat beelden en gesproken tekst beter werken dan beelden met gesproken tekst en geschreven tekst. Bij VR komt dit laatste ook voor. Het coherence principe geeft aan dat je er voor moet waken geen overbodige woorden, beelden en geluiden te gebruiken. Ook dit risico kleeft aan VR in relatie tot leren, maakt Pedro duidelijk. In beide gevallen treedt overbelasting op, en wordt minder effectief geleerd.

Pedro benadrukt ook het belang van de rol van de docent, en het aangaan van een relatie met lerenden. VR zou zich daarom ook moeten ontwikkelen in de richting van het faciliteren van sociale, gedeelde ervaringen.

Na Pedro’s evenwichtige betoog delen docenten en leerlingen hun ervaringen met VR en augmented reality. In feite wordt in dit beknopte artikel het belang van aanschouwelijkheid benadrukt, maar ook de rol van de docent. Een bezoek aan de grafkamer van Toetanchamon heeft weinig betekenis als een docent daar geen toelichting bij geeft.

In “Helpt virtual reality bij het leren?” komt Willem-Paul Brinkman aan het woord. Brinkman doet onderzoek naar hoe VR het gedrag van mensen op positieve wijze kan veranderen. Hoe zij bijvoorbeeld sociale fobieën kunnen overwinnen. Volgens hem kan VR er aan bijdragen dat de self-efficacy van lerenden verbetert (het geloof in eigen kunnen). Mensen oefenen bijvoorbeeld spreken in het openbaar in een veilige situatie, en durven daardoor dingen te doen die zij eerder vermeden.

Gesprekstips, lestips en een concrete les over VR sluiten de brochure af.

Wat mij betreft is Kennisnet er in geslaagd om VR voor docenten meer toegankelijk te maken. De brochure geeft de potentie van VR aan, plus belangrijke aandachtspunten. De tips en lessuggestie stellen docenten in staat aan de slag te gaan met VR. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat het vooral bij de laagdrempelige toepassing van VR, de cardboards, op dit moment nog ontbreekt aan de ‘killer VR-app’.