De donkere kant van de digitale economie

In 1995 heeft Don Tapscott een boek geschreven over de digitale economie. Hij stelt nu dat het hoog tijd wordt om meer oog te hebben voor de donkere kanten van de digitale economie.

De digitale economie heeft volgens hem namelijk niet geleid tot meer eerlijkheid, gelijkheid, rechtvaardigheid en duurzaamheid. De oorspronkelijke democratische architectuur van het internet heeft het hoofd gebogen voor de wetten van de economie en maatschappij waarin macht allesbehalve als gedistribueerd is. De donkere kanten zijn dan:

1. Voor het eerst in de moderne samenleving hebben we te maken met economische groei die niet gepaard gaat met een toename van het aantal banen. Met name jongeren hebben hiermee te maken. Uiteraard worden ook nieuwe banen gecreëerd -bijvoorbeeld op het gebied van data science- en komen er nieuwe typen bedrijven bij (denk aan Cool Blue). Maar dankzij technologie wordt ook kenniswerk steeds vaker geoutsourced naar lage lonen landen. Verder heeft steeds slimmer wordende technologie negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid (computers die diagnoses gaan stellen waardoor we minder analysten nodig hebben). Doordat we ook zelf producten kunnen maken, bijvoorbeeld met 3D printers, verdwijnen ook banen. Daar komt bij dat complete bedrijfstakken verdwijnen door de ‘Uberization’ van de economie.

   Rather than a Schumpeterian “creative destruction,” we’re seeing structural elimination of entire labor markets.Volgens mij doet deze ontwikkeling op korte termijn pijn. Op lange termijn kan ICT echter de klappen van vergrijzing en ontgroening opvangen. Behalve als de winsten die nieuwe typen bedrijven maken, terecht komen bij een kleine groep welgestelden (en de samenleving er als geheel dus niet van profiteert).

2. Privacy wordt in toenemende mate aangetast. Doordat we steeds meer ICT gebruiken, laten we steeds meer digitale sporen achter.

   Today, what happens in Vegas, stays…on YouTube.

3. Er is behoefte aan eigentijdse wetten en normen die onze privacy beschermen. Mensen zouden bijvoorbeeld eigenaar moeten zijn van hun data. Als we data weg geven, zouden deze alleen maar gebruikt mogen worden voor het doel waarvoor ze zijn verzameld.
4. Sociale ongelijkheid neemt toe. De digitale revolutie lijkt deze ongelijkheid te versnellen.
5. Overheden zijn tot nu toe onvoldoende in staat geweest om het systeem van de overheid fundamenteel te veranderen, als gevolg van de digitale revolutie. Overheidsorganisaties denken onvoldoende na over hoe zij open data en sociale media kunnen gebruiken voor het creëren van publieke waarde.
6. De democratie verandert als gevolg van nieuwe technologie, maar het is de vraag of dat ten goede komt aan de samenleving. Mensen accepteren het niet meer als politici misbruik maken van het vertrouwen dat ze krijgen. Via sociale media uiten ze hun ongenoegen, maar m.i. niet altijd op een constructieve manier. Volgens Tapscott is het noodzakelijk om te investeren in een democratie die gebaseerd is op integriteit en het afleggen van verantwoording. with stronger, more open institutions, active citizenship, and a culture of public discourse and participation.

Hij stelt terecht dat technologie hier zelf niet voor kan zorgen, maar dat dit afhankelijk is van hoe mensen technologie gebruiken.

Daar zie ik onder meer een rol weggelegd voor het onderwijs. Het onderwijs kan aandacht besteden aan “digitaal burgerschap” waar het belang van het beschermen van privacy en het op een constructieve manier gebruiken van internettechnologie voor het bewerkstelligen van sociale veranderingen deel van uit maken. Verder zijn andere maatregelen nodig om bijvoorbeeld sociale ongelijkheid te bestrijden.