Digitaal leermateriaal, maar niet adaptief en gepersonaliseerd

Adaptief en gepersonaliseerd leren zijn behoorlijk trendy als het gaat om ICT en leren. Er is echter ook een initiatief dat daar tegen in gaat, maar wel de kracht van ICT wil gebruiken om leren te versterken.

Een paar dagen geleden ontving ik een uitgebreide mail van Henk Douna. Hij is economiedocent, en initiatiefnemer van Cumulus. Dit is een digitale lesmethode economie die op dit moment binnen 35 scholen (havo/vwo) wordt getest. Na de testperiode komt deze methode beschikbaar voor alle economiedocenten in Nederland.

Cumulus wordt ontwikkeld door een klein team -wat dit initiatief kwetsbaar maakt-, en een inhoudelijke redactie van docenten. Verder gebruikt men feedback van docenten voor verbeteringen.

Een aantal zaken valt me op:

• De initiatiefnemers zetten zich af tegen methoden van de grote onderwijsuitgevers. Deze methoden zijn volgens hen vooral een verlengstuk van een boek. Ook heeft men bezwaren tegen de tendens om lerenden zelfstandig materiaal te laten gebruiken, waarbij de inhoud van het programma zich aanpast aan het gedrag van de lerende. Cumulus stelt daar een methode tegenover waarbij de docent centraal staat. De docent moet vooral de mogelijkheid hebben om een eigen draai aan de leerstof te kunnen geven, en digitaal materiaal te gebruiken als versterking van de kennisoverdracht die in de klas plaats vindt.
• De initiatiefnemers vinden dat er onvoldoende wordt geluisterd naar de docenten en hun digitale behoeftes. Niet alleen educatieve uitgevers zouden zich daar schuldig aan maken, maar ook initiatieven als VO-Content of Wikiwijs.
• Er wordt gebruik gemaakt van veel oefenmateriaal, en van materiaal dat continue wordt verbeterd en geactualiseerd.
• Het materiaal is open in de zin dat docenten in staat zijn het te bewerken en aan te passen. Cumulus komt niet vrij toegankelijk beschikbaar. De prijs zal € 7 per leerling per jaar bedragen (wat vrij laag is). Docenten kunnen het materiaal zonder vergoeding gebruiken.

Ik kan me hun kritiek op adaptief en gepersonaliseerd leren wel voorstellen. Als je vaak luistert naar bijdragen van uitgeverijen als Pearson dan wordt wel heel veel verwacht van het analyseren en gebruiken van big data, terwijl nog weinig bekend is over de effecten en het nut ervan voor het leren. In de praktijk blijkt het met het adaptieve karakter bovendien vaak tegen te vallen, al zijn er wel degelijk goede voorbeelden te vinden. ‘Personalisering’ wordt daarbij te vaak als ‘buzz-word’ gebruikt, en alleen met de mond beleden. Bovendien reduceren deze uitgeverijen in feite de rol van de docent behoorlijk, al zal men dat niet snel toegeven.

Er zou wat mij betreft veel meer ervaring opgedaan moeten worden met adaptief en gepersonaliseerd leren, waarbij ook grondig onderzoek gedaan zou moeten worden naar de effecten ervan, voordat deze benadering grootschalig wordt ingevoerd.

Ik heb echter ook moeite met de benadering van Cumulus. Leerlingen kunnen wel degelijk op een andere manier leren dan via een docent die zijn kennis via “een verhaal in de klas vertelt, die de leerlingen weet te verbazen en te enthousiasmeren, met behulp van digitale ondersteuning.” Ik heb moeite met termen als “de docent centraal” omdat het om de ontwikkeling van de lerende gaat. Je kunt lerenden wel degelijk meer eigen verantwoordelijkheid geven voor hun leren, mits zij dat maar leren (dáár loopt het vaak op spaak).

Dat een docent daarbij een cruciale rol speelt, die niet gereduceerd kan worden tot ‘coach’, is wat mij betreft evident.

• Lees de uitgebreide kritiek van initiatiefnemer Henk Douna op adaptief en gepersonaliseerd leren.
• Blog Cumulus