Hoe bereidt het onderwijs de doelgroep voor op de huidige transitiefase (#in)?

Onze samenleving ontwikkelt zich van een industriële samenleving naar een postindustriële netwerksamenleving. Binnen deze laatste samenleving, die zich onder meer kenmerkt door een service economie, spelen de zogenaamde 21 century skills een belangrijke rol. In deze samenleving werken netwerken van zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) met elkaar samen, rond het creëren van ideeën en diensten.

Ondanks dat het aantal zzp'ers toeneemt en de dienstensector groeit ten opzichte van de landbouw en traditionele maakindustrie, moeten we niet doen alsof we al midden in de postindustriële netwerksamenleving zitten.

We bevinden ons veel meer in een transitiefase die gepaard gaat met de nodige overgangsperikelen:

• Een grote groep mensen is nog steeds werkzaam binnen beroepen waar de bekwaamheden van de 21ste eeuw een ondergeschikte rol spelen. Bovendien zal een aanzienlijke groep altijd werkzaam blijven in dergelijke beroepen. Er zullen op termijn steeds minder mensen werkzaam zijn in de landbouw en maakindustrie, maar deze sectoren zullen niet verdwijnen. Bovendien zijn deze bekwaamheden van de 21ste eeuw ook niet altijd even betekenisvol voor alle beroepen in de dienstensector (thuiszorg, schoonmaak).
• Het is de vraag of een aanzienlijke groep mensen in staat is zich deze bekwaamheden nog eigen te maken, terwijl zij wel nog vele jaren moeten kunnen functioneren binnen een wereld die een steeds groter beroep gaat doen op die bekwaamheden. Daarbij doel ik niet alleen op arbeid, maar ook op het privédomein waar technologie, media en informatie een steeds belangrijkere plek innemen. Deze 'digital divide', de kloof tussen degenen die wel en degenen niet niet goed met ICT en informatie om kunnen gaan, zal de komende jaren aanzienlijk blijven. Voor een deel is deze m.i. ook onoverbrugbaar, en verwacht ik een nieuw soort 'communicatieve klassenstrijd'.
• Een groot aantal onderwijsgevenden is onvoldoende 'digitaal geletterd', terwijl zij juist een rol zouden moeten vervullen in het helpen ontwikkelen van de 21 century skills.

De vraag is wat dit betekent voor het onderwijs? Het onderwijs moet zich enerzijds richten op nieuwe bekwaamheden, maar kan het zich tegelijkertijd niet veroorloven 'oude schoenen' weg te gooien. De traditionele vakbekwaamheid blijft belangrijk, terwijl ook andere bekwaamheden belangrijk zijn. Lang niet altijd omdat het beroep dit verlangt, maar vooral omdat mensen anders niet volwaardig als burger kunnen functioneren en het onderwijs mensen niet alleen voorbereid op de arbeidsmarkt, maar op 'het leven'. En dat een leven lang.

Het onderwijs is daar onvoldoende voor toegerust. Ik denk daarom dat dit alleen maar lukt door slimmer te leren, en door een leeromgeving te creëren die verder gaat dan de onderwijs en werkomgeving. Wellicht dat een Nederlandse versie van het Center for 21st Century Skills hier een bijdrage aan kan leveren. Maar dan zal zo'n centrum meer moeten doen dan cursussen verzorgen.